ارزیابی صفات مورفولوژیک، عملکرد و ویژگی‏های دارویی گیاه پریلا(Perilla frutscens) در تیمارهای حاصلخیزی خاک در مشهد اردهال و سن‌سن شهرستان کاشان

چکیده سابقه و هدف: از زمان‌های قدیم گیاهان دارویی از جمله منابع طبیعی مهم در ایران به شمار می‌آیند. پریلا از گیاهان یکساله خاانواده نعناییان بوده و بومی منطقه شرق آسیاست و به طور گسترده‌ای در هندوستان، چین، ژاپن، هنگ‏کنگ، کره شمالی و جنوبی کشت می‌شود. با توجه به نبود مطالعات در رابطه با سازگاری گیاه دارویی پریلا با اقلیم ایران و ارزیابی منابع مختلف کودی و تغذیه بر این گیاه، پژوهش حاضر در دو منطقه مشهد اردهال و سن‌سن شهرستان کاشان و به منظور بررسی کاربرد کودهای شیمیایی، آلی و زیستی روی این گیاه انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه در سال 1393 انجام شد. عامل اصلی شامل چهار سطح کود شیمیایی NPK (شاهد، 50، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) بودند و همزیستی با قارچ Priformospora indica و شاهد و سه سطح کود آلی (شاهد، دو کیلوگرم در هکتار هیومیک اسید و 25 تن در هکتار کمپوست) به صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. صفات ارتفاع، تعداد گره در بوته، تعداد گل در گل آذین، تعداد ساقه در بوته، شاخص سطح برگ، عملکرد بوته، میزان رزمارینیک اسید و عملکرد رزمارینیک اسید در واحد سطح مطالعه شد. آنالیز آماری داده‌ها توسط نرم‌افزار SAS نسخه 1/9 و مقایسه میانگین توسط آزمون حداقل تفاوت معنی دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. یافته‌ها: در بین تیمارهای منفرد کودهای مورد مطالعه، سطح 50 و 100 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی و در بین کودهای آلی هیومیک اسید نقش بارزتری در بهبود شاخص‌های مورد مطالعه داشتند اما کود زیستی تنها در تلفیق با کودهای دیگر نقش موثرتری نشان داد. بیشترین عملکرد خشک (2/147 گرم در متر مربع) و عملکرد رزمارینیک اسید (432/3 گرم در متر مربع) در بین کودهای مورد بررسی از تیمار کود شیمیایی 100 کیلوگرم در هکتار، کاربرد هیومیک اسید و مصرف کود زیستی و کمترین عملکرد خشک (86/89 گرم در متر مربع) و عملکرد رزمارینیک اسید (253/1‌ گرم در متر مربع) از تیمار عدم کاربرد کود شیمیایی، ارگانیک و زیستی به دست آمد. منطقه مشهد اردهال با توجه به خصوصیات خاکی و ویژگی‌های آب و هوایی نسبت به منطقه سن‌سن برای کشت پریلا شرایط بهتری داشت. نتیجه‌گیری: در مجموع، گیاه پریلا توانسته در دو منطقه سن سن و مشهد اردهال عملکرد مناسبی داشته باشد و کاربرد تلفیقی منابع کودی مختلف در مقایسه با کاربرد منفرد هریک از آنها در هر دو منطقه مورد مطالعه باعث بهبود قابل توجه ویژگی‌های رشد و نیز عملکرد بیولوژیک و شاخص‌های کیفی گیاه دارویی پریلا گردید. واژه‌های کلیدی: پریلا، رزمارینیک اسید، عملکرد بوته، شبه‏میکوریز، هیومیک اسید