ارزیابی نقادانه روششناسی های آیندهنگاری و آینده پژوهی
نویسندگان
چکیده مقاله:
هدف مقالهی حاضر ارزیابی نقادانه برخی از شناخته شده ترین روشهایی است که در مطالعات آینده ها (یا پژوهش آینده ها) [1] و شیوههای آیندهنگاری[2] مورد استفاده قرار میگیرد. پس از ارائه برخی ملاحظات مقدماتی (بخش 1)، بحثم را از یک مسیر غیر مستقیم پی میگیرم: از طریق تحلیل تفصیلی شباهتها و تفاوتهای میان دانش نظری/علم نظری و فناوری. این بخش اساس بحثهای بخش بعدی مقاله است. بهعلاوه، این بخش تأثیر مستقیمی بر موضوعات مهم دیگر مرتبط با مطالعات آینده هادارد، از جمله بحث های مربوط به ابهام در مفهوم «اتخاذ تصمیمات عقلانی »، روشن نبودن وضعیت مطالعات آینده ها به عنوان رشتهای دانشگاهی، و استفادهی گمراهکننده از دو مفهوم کلیدی «روش» و «روششناسی». در بخشهای سه و چهار به این مفاهیم خواهم پرداخت. در بخش پنج، به شکلی نقادانه به ارزیابی چند چارچوب روششناسی مشهور می پردازم که به طور کلی در علوم انسانی و اجتماعی ، و نیز در مطالعات آینده ها استفاده میشود. این روش شناسی ها عبارتند از: ، پوزیتیویسم، پساپوزیتیویسم، برساختگرایی[3]، نظریه انتقادی[4] (انتقادیگرایی[5])، و کنش-تحقیق. استدلال خواهم کرد که این روششناسیها، علیرغم محبوبیتشان نزد متخصصین در رشتهی مطالعات آینده ها، کمبودهای جدیای دارند. نقصهای این چارچوبهای روششناسی بر پیامدهای تحقیقاتی که از طریق آنان انجام میشود، تأثیر میگذارد. در بخش 6، منظری فلسفی، به نام عقلانیت نقاد[6]، و یک چارچوب روششناسی، به نام تحلیل موقعیت[7] را که میتواند (با تغییراتی مناسب)، در قالب یک روش جامع(meta-method) ظاهر شود معرفی میکنم. بخش 7 مربوط به مقایسهای انتقادی میان عقلانیت نقاد و چند چارچوب روششناسی مشهور در مطالعات آینده ها است، و در بخش پایانی (بخش 8) تلاش خواهم کرد به اختصار نشان دهم چطور عقلانیت نقاد میتواند به بهبود کارایی شیوههای آیندهنگرانه کمک کند. [1] Futures Studies [2] foresight practices [3] constructionism [4] critical theory [5] criticalism [6] Critical Rationalism [7] Situational Analysis
منابع مشابه
مطالعه شاخص های ارزیابی و انتخاب روش در پژوهش های آینده پژوهی
روش شناسی آینده پژوهی به دلیل تازگی، بداعت و خصلت بین‌رشته‌ای آن (تحت تأثیر سایر رشته‌های علمی بودن) دچار ضعفهایی است و زیست چند پایه‌ای این رشته نیز موجب شده که اتقان و یکپارچگی مناسبی در حوزه روش شناسی آن وجود نداشته باشد. به گونه ای که پژوهشگر آینده پژوهی برای انتخاب و ارزیابی روش های متناسب با پژوهش خود دچار مشکلات عدیده است. به دلیل وجود این ضعف جدی، پژوهش هایی برای شناسایی و معرفی معیارها...
متن کاملمهدویت پژوهی و آینده پژوهی: تشابهات و تمایزات
هدف: مهدویت‌پژوهی و آینده‌پژوهی به عنوان دو حوزۀ مطالعاتی مطرح در جامعۀ اسلامی، به لحاظ موضوعی و کاربردی، تعاملات مهمی با هم دارند. مهم‌ترین این تشابهات و تعاملات از یک سو و تمایزات از سوی دیگر، بین این دو کدام است؟ روش: مقالۀ حاضر به روش تطبیقی انجام شده که با بهره‌گیری از تحلیلهای فلسفۀ علم و رویکرد مطالعات درجه دوم است. یافته‌ها: به نظر می‌رسد وجه اشتراک مهم هر دو حوزۀ مطالعاتی، رویکرد چند ر...
متن کاملآینده پژوهی در آموزش عالی: شرایط و ویژگی های دانشگاه های سرآمد در آینده
تغییر دائمی، قانون ثابت حاکم بر جهان است و در شرایط تغییر، بقای هر موجود و ارگانیسم طبیعی و اعتباری وابسته به سازگاری و انطباق با شرایط تحولی زیست‌بوم و محیط پیرامونی است. در جهان پویا بخشهای مهمی از آموزش عالی و دانشگاه‌ها به‌صورت نهادهای محافظه‌کار تقریباً ایستا باقی‌مانده است. امروزه، با توجه به افزایش نرخ تغییر و ظهور عصر دانش، موج آینده‌پژوهی در نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری، گس...
متن کاملآینده پژوهی گندم ایران
گندم یکی از محصولات اساسی و راهبردی کشور است که نقش پررنگی در سبد امنیت غذایی مردم کشور دارد. با توجه به اثرگذاری‌های تغییرپذیری‌های اقلیم و تغییر شرایط محیطی، اقتصادی، سیاسی و فناوری داشتن برنامه بلندمدت تولید گندم الزامی است. برای داشتن برنامه بلندمدت انجام پیش‌بینی با دقت کافی همراه نیست و باید سناریوهای مختلفی در قالب آینده‌پژوهی داشت. هدف این بررسی، آینده‌پژوهی گندم کشور تا افق 1420 است. ب...
متن کاملضرورت آینده پژوهی در نظام های آموزش و پرورش
نظام آموزش و پرورش و به عبارت بهتر تعلیم و تربیت، به طور بالقوه یکی از محوری ترین و تعیین کننده ترین نهادهای اجتماعی در تحقق توسعه کشور به حساب می آید. یکی از اساسی ترین وظایف هر نظام تربیتی ارایه تصویری روشن از انسان مطلوب است و گویاترین شاهد بر ضرورت وجود یک نظام آموزشی، توجه به آینده ها است. آموزش و پرورش پیش دبستانی تا دانشگاه ضرورتاً بایستی آینده مدار باشد، زیرا کارکرد آن در واقع تجهیز دانش...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 7 شماره 22
صفحات 157- 184
تاریخ انتشار 2017-05-22
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023