ارزیابی ویژگی های شیمیایی و میکروبی فرآورده های شیر و دوغ پاستوریزه تولیدی استان زنجان بین سال‌های 1390 تا 1392

مقدمه: فرآورده‌های لبنی به عنوان یک منبع پروتئینی با ارزش غذایی بالا، جایگاه ویژه‌ای در تغذیه­ انسانی دارند و به دلیل حساس بودن این فرآورده­ها، اطمینان از کیفیت بهداشتی و شیمیایی آنها یک ضرورت به شمار می­رود. هدف از مطالعه حاضر، بررسی ویژگی­های شیمیایی و میکروبی شیر و دوغ پاستوریزه تولیدی در استان زنجان بین سال­های 1390 تا 1392 بود. مواد و روش­ها: در مجموع 101 نمونه­ شیر پاستوریزه و 63 نمونه­ دوغ پاستوریزه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری و آزمایشات شیمیایی و میکروبی بر اساس استاندارد ملی ایران به انجام رسید و آنالیزهای آماری با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 18 به انجام رسید. یافته­ها: از کل نمونه­های شیر پاستوریزه، یک نمونه (99/0%) از نظر ویژگی اسیدیته، 10 نمونه (9/9%) از نظر ماده خشک بدون چربی و 9 نمونه (91/8%) از نظر ویژگی دانسیته، غیر منطبق با استاندارد ملی بود. بررسی بار میکروبی این نمونه­ها نشان دهنده عدم آلودگی با انواع میکروارگانیسم‌ها (میکروب­های هوازی، کلی‌فرم­ها، اشریشیا کلی) بود. همچنین در نمونه­های دوغ پاستوریزه، 100 درصد نمونه‌ها از لحاظ ویژگی اسیدیته و pH منطبق با استاندارد و از نظر ماده خشک بدون چربی تنها در 2 نمونه (17/3%)، مقادیر بیش‌تر از مقدار پیشنهاد شده در استاندارد مشاهده شد. در بررسی وضعیت بار میکروبی نیز در یک نمونه (58/1%) مقدار شمارش کلیفرم‌ها و در 5 نمونه (93/7%) مقدار آلودگی به کپک و مخمر بیش‌تر از مقدار پیشنهاد شده در استاندارد بوده است. نتیجه­گیری: یافته‌های حاصل از این بررسی نشان داد که از نظر بار میکروبی، بخش عمده­ای از محصول شیر و دوغ پاستوریزه تولید شده در سطح استان زنجان از سطح کیفی مطلوبی برخوردار است. با این‌حال در مورد ویژگی‌های شیمیایی شیر پاستوریزه، باید نظارت کنترلی مستمر و دقیقی وجود داشته باشد.