اصطلاح ادبی یا واکنش رفتاری!؛ «انگشت‌گَزیدن» در ادبیات و نقاشی ایرانی

بیان مسئله: هیجان تعجب، شرم و گناه از هیجان‌های بشری محسوب می‌شوند. عکس‌العمل‌های ناشی از این هیجان‌ها تابع مسائل زیست‌شناختی و فرهنگی است. با نگاهی به هنر و ادبیات ایران در بستر تاریخ، این طور به‌نظرمی‌رسد که یکی از واکنش‌های فرد متعجب و نادم، در فرهنگ ایران، «گَزیدن انگشت» بوده است؛ زیرا نمونه‌های بی‌شماری از آن را در متون، اشعار کهن و نگارگری ایران می‌توان دید. از آنجایی که این عکس‌العمل صرفاً در تاریخ فرهنگی ایران قابل مشاهده است آن را بایست متأثر از مسائل فرهنگی و مختص ایرانیان دانست. بررسی سیر تاریخی این اصطلاح این پرسش را پاسخ خواهد داد که «انگشت‌گَزیدن» چه تغییراتی در بستر زمان داشته و اصطلاحی صرفاً ادبی است یا واکنشی رفتاری محسوب می‌شود؟هدف: سیر تاریخی «انگشت گزیدن» در ادبیات و نقاشی ایرانی و دستیابی به این نکته که اصطلاح مذکور از واکنش رفتاری ایرانیان اخذ شده است یا خیر.روش تحقیق: به‌روش توصیفی- تاریخی و به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی، اصطلاح «انگشت‌گزیدن» در ادبیات کهن فارسی و نگارگری ایران، مورد مطالعه قرارگرفت و سعی بر آن بوده از هر سده نمونه‌ای ادبی یا هنری مربوط با موضوع، انتخاب و مورد مطالعه قرارگیرد و در مقایسه با شرح حال سیاحان دربارة رفتار ایرانیان در موقعیت هیجانی دریابد که این اصطلاح یک کنایة ادبی یا واکنشی رفتاری است.نتیجه‌گیری: «انگشت‌گزیدن» صرفاً یک اصطلاح ادبی است؛ زیرا هیچ‌کدام از سیاحانی که از ایران و فرهنگ ایرانیان در بستر تاریخ نوشته‌اند به این عکس‌العمل در رفتار آن‌ها اشاره نکرده‌اند. شاعر برای اغراق در کلام خود از این کنایه سود جسته و زیبایی این آرایه، آن را در تاریخ ادبیات ایران فراگیر کرده است. پیوستگی ادبیات و نقاشی ایران باعث‌ شده تا این اصطلاح به تصویر درآید و نمود عینی آن برای چندین قرن بدون تغییر موجود باشد.