برآورد شاخص مقیاس هم‌ارز برای خانوارهای ایرانی

در مطالعات اقتصاد رفاه، اقتصاد فقر و نیز سیاست‌گذاری‌های رفاهی، از آنجا که بُعد خانوارهای گوناگون متفاوت است، نمی‌توان مخارج کل خانوارها را بدون درنظرگرفتن بعد خانوار بررسی کرد. یک راه ساده برای منظورکردن بعد خانوار در تحلیل رفاه استفاده از مخارج سرانة خانوار است، اما استفاده از مخارج سرانه عملاً صرفه‌جویی‌های نسبت به ‌مقیاس را در مخارج خانوار نادیده می‌گیرد. از آنجا که اعضای خانوار می‌توانند در مصرف بسیاری از کالاها و خدمات تا حدی با هم شریک شوند، هزینه‌های حفظ سطح رفاه خانوار، به ‌نسبت یک به یک با تعداد اعضای خانوار، افزایش نمی‌یابد. در حقیقت، درنظرگرفتن مخارج سرانة خانوار متغیری تورش‌دار است و رفاه خانوارهای بزرگ‌تر را نسبت به رفاه خانوارهای کوچک‌تر کم‌تر از حد واقعی آن برآورد می‌کند. «مقیاس هم‌ارز»، راه‌حل مناسبی برای این مسئله است و شاخصی برای مقایسة رفاه میان خانوارها با تعداد اعضای متفاوت فراهم می‌آورد. مقیاس هم‌ارز بیانگر این است که با افزایش بعد یک خانوار چه میزان مخارج اضافی نیاز است تا آن خانوار به رفاهی برابر با رفاه یک خانوار مرجع (خانوار 1 نفره) دست یابد. بر اساس بررسی انجام‌شده، مطالعه‌ای در ایران برای برآورد مقیاس هم‌ارز انجام نگرفته است. هدف مطالعة حاضر برآورد مقیاس هم‌ارز برای خانوارهای شهری ایران، بر اساس برآورد تابع رفاه خانوار، با توجه به ویژگی‌های مختلف خانوار است. بر این اساس، شاخص مقیاس هم‌ارز برای خانوارهای 2 - 6 نفره، مبتنی بر داده‌های درآمد – مخارج 15010 خانوار شهری ایران، در سال 1386 محاسبه شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که شاخص مقیاس هم‌ارز در سطوح درآمدی مختلف، متفاوت است و همراه با افزایش درآمد نسبی خانوار افزایش می‌یابد. طبقه‌بندی JEL: I30, I31, I39.