بررسی اجتماعی حضور زنان در قلمدان‌های قاجاری در مجموعۀ ناصر خلیلی

در دور? قاجاری، مصوران و چهره‌پردازانی پا به عرصه هنر ایران نهادند و شیو? خاصی را در خلق آثار هنری رقم زدند. در این دوره بنا به علاقه و پشتیبانی بعضی از سلاطین، تابلوهای نقاشی، کتاب های نفیس و قلمدان‌های ارزشمندی خلق شد که همه در نوع خود بی نظیر و ممتاز بودند. آثار هنری و تاریخی مربوط به این دوره را می‌توان از غنی ترین گنجینه ها، خصوصاً در زمینه تصویرگری و نقاشی دانست؛ زیرا با دقت و تأمل در آن‌ها می توان به ویژگی ها و جزییات جالب توجهی در خصوص اوضاع اجتماعی حاکم بر آن دوره پی برد. یکی از گویاترین آثار این دوره، قلمدان نگاری‌های استادانه ای است، که اکثر آن‌ها در شهرهای تهران، اصفهان و شیراز به دست استادان قلمدان‌نگار تهیه شده‌اند. بیشترین بخش تصویرپردازی این قلمدان‌ها، پیکره نگاری‌های زنان و در بخشی، متأثر از پیکره‌های اروپایی هم دوره قاجار بوده که بخش اعظمی از آن‌ها اینک در مجموعه ناصر خلیلی در لندن جمع‌آوری و نگه‌داری می‌شوند. با بررسی نگاره های این مجموعه، می‌توان چنین نتیجه گرفت که، باورها و اعتقادات اجتماعی، نوع و نگرش زندگی مردم به ویژه زنان، به عنوان بخشی مهم از جامعه روزگار قاجار و تأثیرات فرهنگ غرب که بازتاب سفرها و بازدیدهای متعدد درباریان، نقاش ها و متمولان قاجاری؛ به خوبی در شیوه و سبک نگارگری و قلمدان نگاری‌های این دوره انعکاس یافته است.