بررسی امکان افزایش عملکرد دانه از طریق افزایش وزن دانه در ژنوتیپ‌های گندم زمستانه و بینابین با دستکاری در ظرفیت مخزن

دستکاری و تغییر در اندازه و ظرفیت مخزن (دانه) بمنظور آگاهی از پتانسیل وزن دانه ارقام گندم و درک این نکته که آیا امکان افزایش عملکرد دانه از طریق افزایش وزن دانه وجود دارد، یکی از شرط های مهم برای افزایش عملکرد دانه در واحد سطح است. این آزمایش با استفاده از روش حذف مصنوعی سنبلچه ها و با هدف بررسی امکان افزایش عملکرد دانه از طریق افزایش وزن دانه درسال های زراعی 1384-1382 با پنج ژنوتیپ گندم زمستانه و بینابین در ایستگاه های اردبیل و کرج در دو شرایط آبیاری معمولی وتنش خشکی انتهای فصل (قطع آبیاری بعد از مرحله سنبله رفتن) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. برای بررسی تغییر در اندازه مخزن و امکان افزایش میزان انتقال مواد پرورده به دانه‌ها، 25 و 50 درصد گلچه ها بعد از زمان گرده افشانی به طور مصنوعی حذف شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب در شرایط آبیاری معمول نشان دهنده تفاوت معنی‌دار بین ژنوتیپ ها بود. در این شرایط رقم گاسپارد با عملکرد دانه 7288 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه را داشت، ولی در شرایط تنش، ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه تفاوتی نداشتند. نتایج تجزیه مرکب (دو سال و دو مکان) اثر حذف سنبلچه و ژنوتیپ‌ها بر وزن دانه در شرایط آبیاری معمول حاکی از آن بود که اثرات سال در مکان و ژنوتیپ در سطح احتمال یک درصد و اثر حذف سنبلچه و سال در مکان در ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بودند. همچنین نتایج تجزیه مرکب (دو مکان) در شرایط تنش خشکی انتهای فصل نشان داد که اثرات مکان و حذف سنبلچه، در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. حذف سنبلچه ها در شرایط آبیاری معمول پس از اعمال تیمارهای 25 و 50 درصد حذف سنبلچه، به ترتیب باعث افزایش 13 و 18 درصد در میانگین وزن دانه های باقیمانده (در مقایسه با شاهد) شد، ولی در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، هر دو تیمار حذف سنبلچه باعث افزایش وزن دانه به میزان 24 درصد در مقایسه با شاهد شدند که حاکی از عدم وجود محدودیت در ظرفیت مخزن و امکان افزایش عملکرد دانه از طریق وزن دانه در هر دو شرایط محیطی (آبیاری معمول و تنش خشکی) و به ویژه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل است.