بررسی بهره‌وری کل عوامل تولید پیاز در ایران

    اندازه­گیری بهره­وری تولید محصولات کشاورزی موضوعی است که در ماده 35 قانون افزایش بهره­وری کشاورزی و منابع طبیعی به آن تأکید شده است. در میان روش­هایی گوناگون اندازه­گیری بهره­وری، روش تحلیل پوششی داده­ها و شاخص مالم کوئیست از مقبولیت فراوانی برخوردار می‎باشند. در این پژوهش با استفاده از این روش‌ها، بهره­وری کل عوامل تولید پیاز برای نه استان عمده تولیدکننده‌ این محصول در طول سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۹ محاسبه شد. داده‌های مورد نیاز از آمارنامه­های وزارت جهاد کشاورزی تهیه‌ شده و برای پردازش آن­ها از نرم­افزار Deap 2.1 استفاده شده است. نتایج بررسی نشان دادند که در طول سال­های مورد مطالعه بهره­وری کل عوامل تولید در زراعت پیاز کشور به مقدار 6/9 درصد کاهش‌ یافته که دلیل آن نبود ارتقای فناوری بوده است. مقدار این کاهش در مناطق گوناگون یکسان نبوده و استان­های آذربایجان شرقی (07/0)، اصفهان (06/0)، سیستان و بلوچستان (04/0) و فارس (06/0) کم­تر و در جنوب استان کرمان (13/0)، خراسان (1/0)، خوزستان (12/0)، زنجان (14/0) و هرمزگان (14/0) بیش‌تر بوده است. در میان استان‌های مورد مطالعه، پیاز کاران استان اصفهان بیش‌ترین بهبود در کارایی فنی را داشته و در مورد فناوری نیز پیاز کاران استان سیستان و بلوچستان کم­ترین کاهش را تجربه کرده‌اند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که با آن‌که تولید پیاز در کشور افزایش‌ یافته، ولی بهره‌وری نقشی در این افزایش نداشته است و حتی در طول سال­های مورد مطالعه پسرفت بهره­وری نیز مشاهده می­شود. بر اساس یافته­های پژوهش توسعه و معرفی روش­های نوین و استفاده از تجربیات مناطق موفق می­تواند به‌عنوان راه­کاری برای بهبود بهره­وری و کاهش اتکا به منابع در تولید پیاز کشور مطرح باشد.