بررسی رابطه نوع دستگاه رادیوتراپی با دوز دریافتی بیضه و شاخص‌های هورمونی در درمان بیماران مبتلا به کانسر رکتوم

سابقه و هدف: با توجه به شیوع رو به افزایش کانسر رکتوم و عوارض شناخته‌شده رادیوتراپی لگن در این بیماران و کمتربودن نیم‌سایه در دستگاه شتاب‌دهنده خطی در مقایسه با دستگاه کبالت 60، در این مطالعه، درمان با این دو دستگاه از نظر تأثیر بر دوز رسیده به بیضه‌ها و تغییرات هورمون‌های جنسی در طی سال‌های 1384 و 1385 مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: در این مطالعه هم‌گروهی، بیماران مبتلا به کانسر رکتوم در دو گروه، تحت رادیوتراپی لگن با دستگاه کبالت 60 یا شتاب‌دهنده خطی قرار گرفتند. هورمون‌های جنسی بیماران، یک بار قبل از درمان و یک بار 3 تا 6 هفته پس از خاتمه رادیوتراپی اندازه‌گیری شدند. همچنین به طور تصادفی، 5 بیمار از هر گروه مورد دوزیمتری بیضه‌ها قرار گرفتند و با تست‌های T و Mann-Whitney مورد قضاوت آماری قرار گرفتند. یافته‌ها: 28 بیمار وارد مطالعه شدند. در گروه کبالت 60، یک بیمار به علت فوت زودرس و در گروه شتاب‌دهنده خطی، یک بیمار به علت فوت زودرس و یک بیمار به علت اشکالات تکنیکی از مطالعه خارج شدند. بیماران از نظر خصوصیات فردی و بیماری مشابه بودند. در بیماران درمان‌شده با شتاب‌دهنده خطی، دوز رسیـــده به بیضه‌ها (mGy 7/24±55) به طور معنی‌داری کمتر از کبـــالت 60 (mGy 23±120) بود (001/0p<). میزان افزایش سطوح سرمی FSH و LH پس از درمان، در هر دو گروه از نظر آماری قابل ملاحظه بود، ولی میزان افزایش، ارتباطی با نوع دستگاه نداشت (به ترتیب 6/0p< و 2/0p<). میزان کاهش سطح تستوسترون در کبالت 60 از نظر آماری، قابل ملاحظه (05/0p<) بود؛ ولی در دستگاه شتاب‌دهنده خطی، معنی‌دار نبود (3/0=p). نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد استفاده از شتاب‌دهنده خطی، با کاهش دوز رسیده به بیضه‌ها همراه است؛ ولیکن نمی‌تواند از تغییرات هورمونی ناشی از رادیوتراپی به ویژه در رابطه با اسپرماتوژنز پیشگیری کند. لذا یافتن راه‌هایی مناسب‌تر از جمله شیلدینگ مناسب بیضه علاوه بر استفاده از شتاب‌دهنده خطی توصیه می‌شود.