بررسی رابطۀ گسترش سکونتگاه‌های انسانی و ناپایداری منابع آب کشاورزی در حوضۀ آبریز زاینده‌رود

حوضۀ آبریز زاینده‌رود در منطقۀ مرکزی ایران از مناطق دارای مسئلۀ ناپایداری منابع آب است. در دهۀ اخیر، منابع آبی حوضه کاهش یافته است؛ ‌به طوری که بخشی از طول رودخانه در قسمت میانی و پایین‌دست جریان آب خشک شده یا به‌صورت موقتی درآمده و تخصیص آب کشاورزی به اراضی زراعی این بخش‌ها کاهش شدیدی یافته است. در این پژوهش، تغییرات کاربری زمین از طریق تحلیل تصاویر ماهواره‌ای لندست در دو دورۀ زمانی سال‌های 2000 و 2014 که منطبق بر دورۀ زمانی قبل و بعد از وقوع ناپایداری منابع آب حوضۀ زاینده‌رود بود، بررسی شده است. محقق محدودۀ مورد مطالعه را مشخص و به سه قسمت بالا، میانی و پایین‌دست تقسیم کرده و در قالب شش کاربری با هم مقایسه کرده است. طبق نتایج پژوش، همراه با وقوع ناپایداری منابع آب، طی این دو دهه کاربری ساخت‌وساز و مسکونی در کل محدوده افزایش و کاربری مرتع در کل محدوده کاهش یافته است. پوشش کشاورزی در بالادست افزایش، ولی در بخش‌های میانی و پایین‌دست کاهش یافته و برعکس، کاربری بایر و خالی از پوشش در بالادست کاهش و در بخش‌های میانی و پایین‌دست افزایش یافته است. با توجه به نتایج پژوهش می‌توان بخشی از ناپایداری منابع آب کشاورزی در حوضه را به گسترش سکونتگاهی، افزایش مصارف آب در کل محدوده و افزایش کشاورزی در بالادست حوضه نسبت داد.