بررسی ساخت عینک در هزاره‌های چهارم و سوم قبل از میلاد و مقایسه آن با عینک‌های امروزی

سابقه و هدف: تحقیقات نشان می‌دهند که بشر از آغاز زندگی بر روی زمین در تلاش بوده که چشم را بشناسد و اطلاعاتی درباره مکانیزم بینایی به دست آورد؛ زیرا متوجه شده بود چشم محیط شفاف شیشه‌گونه محدبی است که تصویر همه اجسام بر روی آن می‌افتد (آئینک). در ضمن از طریق روزنه (مردمک)، دیدن ممکن می‌گردد و در طول حیات نیز با مشکلاتی همچون نابینایی، انحراف چشم، پیر‌چشمی، مزاحمت نورهای منعکس‌شده از محیط و آب‌مروارید مواجه می‌گردد. به همین منظور بشر تلاش می‌کرد ضمن شناخت، ابداعاتی را هم برای رفع این مشکلات ارایه نماید. در مطالعه داستان‌های اساطیری که در شاهنامه به آن اشاره می‌شود، بحث فناناپذیری، یکی از موضوعات موردعلاقه بشر بوده است؛ اما هرگز نتوانسته برای چشمان خود از این نظر چاره‌ای بیندیشد و ناچار بوده است که با استفاده از امکاناتی، چشمان خود را محافظت نماید. این مهم، نشان می‌دهد که در ارتباط با چشم می‌توان وسایلی یافت که احتمالاً بشر در طول تاریخ برای مراقبت از چشم، آنها را ساخته و مورد‌ استفاده قرار داده است. یکی از موفقیت‌های انسان پیش از تاریخ، ساختن چشمی همانند چشم برای چشم (آئینک، چشمک و عینک) می‌باشد. به همین دلایل به نظر می‌آید که انسان توانسته علاوه بر استفاده از شیشه در ساخت چشم مصنوعی، احتمالاً شیشه و یا سنگی قیمتی و شفاف (دُر کوهی، یاقوت سرخ) را هم در چشمی عینک جا‌گذاری نماید. در قسمتی از آیه 44 سوره نمل آمده است حضرت سلیمان فرمود تا جنیان، کوشکی ساختند برای او از آبگینه سپید به رنگ آب. نزدیکترین ضریب انکسار به هوا قبل از شیشه، آب می‌باشد که آرزوی هر صنعت‌گر شیشه‌سازی است که بتواند چنین شیشه شفافی بسازد. این واقعه تقریباً بین سال‌های 931 الی 989 قبل از میلاد، روی داده است. ذره‌بینی در موزه تبریز وجود دارد که مربوط به همین دوران می‌باشد. مواد و روش‌ها: این پژوهش به صورت پیمایشی در حوزه میدانی، موزه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، دانشکده‌ها، مراکز تحقیقاتی علمی و فرهنگی کلکسیونر‌ها و مراجعه به اساتید پژوهشگر در مراکز دایرهالمعارف و لغت‌نامه و بخش فرهنگی بعضی از سفارتخانه‌ها انجام شده است. یافته‌ها: در این پژوهش، پژوهشگر توانست عینکی از جنس استخوان را شناسایی نماید که باستان‌شناسان آن را بر روی صورت جسد دختری یافته بودند. با به دست آمدن این عینک، مطالعات لازم بر روی آن انجام شد و با مشخص شدن نکات فنی رعایت‌شده در آن، امکان مقایسه عینک استخوانی با عینک‌های امروزی فراهم آمد. نتیجه‌گیری: با توجه به وجود عینک استخوانی و چشم مصنوعی کشف‌شده در چشم بانویی در شهر سوخته زابل، می‌توان گفت که احتمالاً بانوان ایرانی از اولین کسانی بوده‌اند که در پیش از تاریخ، جهت رفع مشکلات بینایی و زیبایی ظاهر چشم، از عینک و چشم مصنوعی استفاده نموده‌اند. در این مقاله، موضوع چشم مصنوعی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.