بررسی عوامل مؤثردر شکل‌گیری و گسترش کارست‌های حوضه‌ی آبریز در پرچین درشمال شرق ایران

مناطقیاز زمینکهتوسطسازندهایآهکیپوشیدهوتوسطجریان‌های آبیانحلالیافته‌اند،مناطقکارستینامیدهمی‌شوند. به دلیل اینکه اشکال کارستی نقش مهمی در منابع آب،گردشگری و فعالیّت‌های عمرانی دارند مطالعه‌ی آنها یک ضرورت محسوب می‌شود. حوضه‌ی آبریز درپرچین، یکی از زیرحوضه‌های رودخانه‌ی بیدواز در شمال‌شرقی ایران است که به دلیل سازندهای آهکیاشکال متنوع کارستی در آن شکل گرفته است. در این مقاله سعی بر این است تا عوامل مؤثر در کارست‌زایی این حوضه مطالعه و شناسایی شوند تا در فعالیّت‌های عمرانی و آمایش حوضه‌ای این عوامل تحت کنترل باشند. جهت رسیدن به این هدف، پس از مرزبندی این حوضه، با استفاده از روش‌های کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی، نقشه‌های توپوگرافی، نقشه‌های زمین‌شناسی و تصاویر ماهواره‌ای کارست‌های این حوضه شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت.مطالعات اولیه این فرض را در ذهن تداعی نمود که در شکل‌گیری کارست‌های این حوضه  عواملی چون لیتولوژی، هیدرولوژی، فعالیّت‌های تکتونیکی و آب و هوا نقش بیشتری داشته‌اند. پس از بررسی این عوامل مشخص گردید لیتولو‍ژی از طریق انحلال، تخلخل، شکستگی و نوع پوشش سنگ­ها در شکل‌گیری اشکال این حوضه مؤثر بوده است. از نظر هیدرولوژی، توان بالای انحلال آب این حوضه و عدم انطباق شاخه‌های فرعی آن با ساختمان زمین‌شناسی  نقش خود را در این زمینه ایفا نموده است. همچنین رتبه بندی این حوضه مشخص نمود بیشترین و متنوع‌ترین اشکال کارستی این حوضه در رتبه‌های بالای آن شکل گرفته‌اند. از نظر تکتونیکی سه طرف این حوضه توسط گسل‌ها احاطه شده، گسل همه گجی در شمال و گسل اردغان در جنوب این حوضه با فعالیّت خود فرایند شکل‌گیری کارن‌های شیاری و چکشی را در این حوضه  تسهیل نموده  است. همچنین نیروی وارده ازسوی گسل‌ها، سنگ‌ها را  تخریب و با نفوذ آب مقدمات انحلال آنها را فراهم نموده و اشکال کارستی را به‌وجود آورده است. ازنظر تأثیرات آب و هوایی مشخص شد در بین عناصر آب و هوایی دما و بارش نقش مهمتری در این زمینه داشته­اند. دما از طریق انواع هوازدگی وبارش از طریق تأثیر در شکل‌گیری کارن‌های لانه‌ی زنبوری و کارن‌های بارانیو پوشش گیاهی نقش خود را در این زمینه ایفا نموده است.