بررسی نقش پوسته‏های بیولوژیک (خزه‏ها) در حفاظت از خاک سطحی در مقابل فرسایش آبی (مطالعة موردی: مراتع اطراف سد طرق در استان خراسان رضوی)

فرسایش خاک در اکثر نقاط کشور، به‌ویژه نواحی خشک و نیمه‌خشک، معضلی بزرگ به‌شمار می‌رود و به علت رسوب‏گذاری، آلودگی، تشدید سیلاب‏ها، و آثار مخرب بر حاصل‌خیزی خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. وجود پوشش گیاهی پراکنده از ویژگی‏های مناطق خشک و نیمه‌خشک است و معمولاً فضای خالی بین این گیاهان با پوسته‏های بیولوژیک یا کریپتوگام، مانند خزه‏ها، پوشیده می‏شود. این پوسته‏ها در یک اکوسیستم از جهات گوناگون اهمیت دارند و تأثیرات متعددی بر خصوصیات خاک و گیاهان آوندی می‌گذارند. در تحقیق حاضر تأثیرگذاری خزه‌ها، به عنوان بخش مهمی از پوسته‌های بیولوژیک، بر فرسایش آبی مراتع حوزة سد طرق واقع در استان خراسان رضوی بررسی شده است. به منظور بررسی تأثیر خزه‏ها بر فرسایش آبی، رواناب مصنوعی به مدت 30 دقیقه در پلات‏های مستقر در عرصه با دو شدت کم و زیاد جاری گشت. خزه‏ها تحت چهار تراکم زیاد (60- 75% پلات)، متوسط (35- 50%)، کم (10- 20% پلات)، و شاهد(0%) مطالعه شد تا اثر هر یک در میزان غلظت رسوب تولیدشده و فرسایش ویژه تحت شرایط آزمایشی یکسان بررسی شود. نتایج به‌دست‌آمده از آنالیز واریانس و آزمون توکی‏ با استفاده از نرم‌افزار Minitab نشان داد که، با کاهش تراکم گیاهان خزه‏ای، تولید رسوب و، به دنبال آن، فرسایش ویژه نیز افزایش می‏یابد و بین چهار تراکم خزه و دو شدت آب در سطح 95% تفاوت معنی‏دار وجود دارد، اما در خصوص میزان نفوذپذیری بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی‌‏داری مشاهده نشد.