بررسی وزن‌‌دهی به آرا در نظریة رأی‌‌گیری با رویکرد اقتصاد تجربی

توزیع اولیة نابرابر پول یا سایر منابع ثروت یکی از ویژگی‌های حاکم ‌بر ساز و کار بازار است. با وجود این ویژگی، ساز و کار بازار به تخصیص بهینة منابع منجر می‌‌شود. این مقاله درصدد پاسخ به این سؤال است که، آیا می‌‌توان برای مشارکت شهروندان در انتخابات عمومی ساز و کاری طراحی کرد که آرای شهروندان، بر اساس برخی قابلیت‌‌های ویژة آنان، نابرابرانه توزیع شود، اما به بهینگی نیز دست یافت؟ به‌ عبارت ‌دیگر، با توزیع نابرابر رأی میان شهروندان، کارآیی دموکراسی چه تغییری می‌‌کند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا، در چهارچوب‌‌ بررسی نمونة موردی وزن‌‌دهی به آرا، در انتخابات دوره‌های گذشتة ریاست جمهوری امریکا و بررسی تجربی وزن‌‌دهی به آرا، در نمونة رأی‌‌گیری دانشجویان در 11 دانشگاه دولتی ایران، به این پرسش پاسخ دهد. نتایج بررسی نمونة موردی وزن‌‌دهی به آرا، در انتخابات دوره‌های گذشتة ریاست‌ جمهوری امریکا، گویای آن است که با رأی‌‌دهی وزنی، بر اساس سطح تحصیلات آموزشی در ایالت‌‌های امریکا (هم‌چون شاخصی از سرمایة انسانی) در انتخابات سال ۲۰۰۰ این کشور، ‌ال‌‌گور با کسب 277 رأی الکترال (انتخاباتی)، از 538 رأی، باید برندة انتخابات ریاست‌ جمهوری می‌‌شد، اما بر اساس رأی‌دهی الکترال، جرج بوش با کسب 271 رأی از 538 رأی برندة انتخابات شد. نتیجة نمونه‌‌‌‌ای آرای دانشجویان رشتة اقتصادِ 11 دانشگاه دولتی ایران در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، مبنی‌ بر تعیین رتبة‌‌ علمی 5 دانشگاه اروپایی، نشان می‌‌دهد که، در 6 دانشگاه دولتی ایران، وزن‌‌دهی به آرای دانشجویان سبب می‌‌شود رتبه‌‌بندی به ‌دست ‌آمده، نسبت به حالت عدم وزن‌‌‌دهی به آرا‌، بهتر شود و کارآیی افزایش یابد. در 5 دانشگاه دیگر نیز نتایج رتبه‌‌بندی به‌ دست ‌آمده از دو حالت وزن‌‌دهی و وزن ‌‌‌ندادن به آرا ثابت مانده است و کارآیی تغییری نمی‌‌کند. در مجموعِ رأی‌‌گیری در 10 دانشگاه، رأی‌‌دهی وزنی باعث بهبود رتبه‌‌بندی علمی 5 دانشگاه اروپایی از طرف دانشجویان و افزایش کارآیی ‌‌شد.