بررسی وضعیت مسکن پایدار شهری در ناحیه 1 منطقه 9 تهران

مسکن به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای زندگی انسان به‌عنوان کوچک‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده سکونتگاه‌ها به شمار می‌رود و محل استراحت و آسایش و پناهگاه خستگی‌ها از دیرباز و جایگاه امنیت و آرامش بوده است. امروزه مسکن به مفهوم بسیار گسترده و پیچیده ای تبدیل شده است و با پیدایش مفهوم توسعه پایدار، اهمیت و گسترش مفهوم مسکن پایدار و بررسی جنبه های روزافزون آن آشکار شده است. طراحی مسکن پایدار با استفاده از یک طیف گسترده ای از اصول طراحی فعال و غیر فعال می باشد که جنبه های زیست محیطی و اجتماعی را بهبود می بخشد. هم‌اکنون شهرهای ایران با مسئله بافت فرسوده و تاریخی شهر نیز درگیر شده‌اند که با زندگی جدید شهری و مشخصات یک شهر مدرن ناسازگار و ناهماهنگ است؛ بطوریکه کالبدشناسی ساختاری و عملکردی این بافت‌ها نشان‌دهنده تجلی مشکلاتی نظیر تعارض با ساختار کلی شهر، تراکم و تمرکز جمعیت و فعالیت‌ها، افول اقتصادی، افول کیفیت کالبدی، کاهش ارزش‌های محله‌ای و سکونتی، افول کیفیت‌های اجتماعی، شرایط نامطلوب زیست‌محیطی، دشواری‌های دسترسی و مشکلات ترافیکی و انحطاط کیفیت‌های فرهنگی و بصری بوده است. ناحیه 1 منطقه 9 تهران متشکل از 3 محله با نام‌های استاد معین، شهید دستغیب و دکتر هوشیار می‌باشد که بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت آن 73141 نفر و 21719 خانوار می‌باشد. کل مساحت این ناحیه 260.8 هکتار که از این مساحت 73.1 هکتار آن بافت فرسوده می‌باشد. در این پژوهش با بررسی مبانی نظری مسکن پایدار شهری و ابعاد و شاخص های آن، در ناحیه 1 منطقه 9 تهران پایداری مسکن شهری را مورد سنجش قرار داده ایم. شاخص های مورد بررسی در این پژوهش شامل پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی و شاخص های زیست محیطی می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف توسعه‌ای- کاربردی و ازلحاظ روش‌شناسی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی است. نتایج بررسی شاخص های اقتصادی نشان می دهد که در ناحیه 1 به ازای هر نفر، 29/16 مترمربع مساحت مسکونی وجود دارد. به ازای هر خانوار دارای مسکن استیجاری، 36/1 خانوار دارای مسکن ملکی وجود دارد و به لحاظ قیمت مسکن به طور کلی قیمت ها در ناحیه 1 از متوسط قیمت مسکن در تهران پایینتر است. نتایج شاخص های پایداری اجتماعی نشان می دهد که تراکم نفر در اتاق در ناحیه 1 منطقه 9 تهران 11/3 می باشد. بعد خانوار محله استاد معین از سایر محلات بیشتر است. تراکم تعداد واحد مسکونی 53/8876 می باشد. شاخص های پایداری زیست محیطی نشان می دهد میزان تراکم جمعیت در ناحیه 1، 44/280 در هر هکتار است. نسبت سطوح فضای سبز به سطوح مسکونی در ناحیه 1 ، 09/0 مترمربع می باشد. نسبت سطح فضای سبز به مساحت کل ناحیه 1 ، 04/0 مترمربع می باشد. سرانه پارک ها و فضای سبز در ناحیه 1، 6/1 مترمربع می باشد. 42/93 درصد از دفع فاضلاب های خانگی واحدهای مسکونی با چاه های جذبی صورت می گیرد. تمامی این بررسی ها نشان از وضعیت بسیار نامناسب پایداری اجتماعی و زیست محیطی می باشد؛ این درصورتی است که وضعیت مناسبی را در میان شاخص های اقتصادی می توان مشاهده نمود. حل مشکلات بافت های فرسوده از طریق ارتقای سرمایه اجتماعی؛ ارائه مشوق های مالی و کاهش اقساط وام به متقاضیان هم چنین افزایش فضاهای سبز جهت ایجاد سرزندگی و گسترش تعاملات اجتماعی و بهبود وضعیت زیست محیطی از مهمترین راهکارهای پیشنهادی می باشد.