بهبود جوانه‌زنی، استقرار و عملکرد گیاهان سیب‌زمینی حاصل از ریزغده‌های تیمارشده توسط بنزیل‌آمینوپورین و آبسیزیک‌اسید

سابقه و هدف: سیب زمینی به عنوان چهارمین گیاه زراعی مهم مطرح است. از آنجایی که تکثیر سیب زمینی غالبا به صورت رویشی و از طریق غده می باشد، لذا افزایش تولید ریزغده های بذری با کیفیت و عاری از ویروس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هورمون‌های گیاهی دامنه وسیعی از فرایندهای رشد و تشکیل غده در سیب‌زمینی را کنترل می‌کنند. با توجه به کوچک و ضعیف بودن ریزغده ها و مشکلات اسقرار بوته ها در شرایط مزرعه، پژوهش های بیشتر جهت بهبود استقرار و عملکرد بوته ها ضروری به نظر می رسد. بنابراین، این پژوهش به منظور بررسی امکان بهبود جوانه‌زنی ریزغده‌ها و استقرار گیاهچه دو رقم ریزغده سیب‌زمینی (آگریا و فونتانه) توسط کاربرد تنظیم کننده های رشد (بنزیل آمینوپورین- BAP و آبسیزیک اسید- ABA) انجام پذیرفت.مواد و روش ها: این آزمایش در دو مرحله‌ در دانشگاه فردوسی مشهد طی سال‌های 94-1393 اجرا شد. در مرحله اول، محلول‌پاشی گیاهان مادری در دو مرحله غده‌دهی و استولن‌دهی توسط تنظیم‌کننده‌های‌رشد (BAP، ABA و BAP+ABA، 50 میکرو مولار) در شرایط کنترل شده انجام گرفت. در مرحله دوم، غده‌های حاصل از مرحله اول از لحاظ ویژگی‌های جوانه‌زنی، استقرار و عملکرد در شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش اول به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام پذیرفت. ویژگی های از قبیل تعداد جوانه در ریزغده، طول جوانه ، روز تا ظهور گیاهچه، درصد ظهور گیاهچه، تعداد ساقه در بوته، ویژگی های مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند.یافته ها: کاربرد BAP در مرحله غده‌دهی باعث افزایش طول جوانه‌ها به میزان 51 و 59 درصد به ترتیب در رقم آگریا و فونتانه در مقایسه با گیاهان شاهد شد. همچنین، کوتاه‌ترین روز تا ظهور گیاهچه در مقایسه با گیاهان شاهد در این تیمار مشاهده شد. رابطه خطی معنی‌داری بین طول جوانه و روز تا ظهور گیاهچه (88/0=R2) مشاهده شد. درصد ظهور گیاهچه و تعداد بوته مستقرشده با کاربرد BAP یا ABA افزایش یافتند، اما تأثیر تیمارهای مختلف بر رقم‌ها متفاوت بود. بیشترین درصد ظهور گیاهچه در تیمار کاربرد ABA در مرحله استولن دهی ثبت گردید که به‌طور میانگین 39 درصد بیش از گیاهان شاهد بود. همچنین، رقم فونتانه درصد ظهور گیاهچه (15 درصد) بیشتر از آگریا داشت. در رقم آگریا کاربرد BAP+ABA در مرحله غده‌دهی باعث افزایش تعداد جوانه ها به میزان 40 درصد در مقایسه با گیاهان شاهد شد، درحالی‌که بیشترین تعداد جوانه در غده در رقم فونتانه در تیمار BAP در مرحله غده‌دهی مشاهده شد که 38 درصد بیش از گیاهان شاهد بود. رابطه خطی معنی‌داری بین تعداد جوانه روی غده مادری و تعداد غده تولیدی در نسل بعد (53/0=R2) مشاهده شد. در هر دو رقم، گیاهان تیمارBAP+ABA در مرحله غده‌دهی بیشترین تعداد غده در بوته را تولید کردند. نتیجه گیری: نتایج نشان‌ داد که کاربرد BAP موجب افزایش طول جوانه ها و کاهش تعداد روز تا ظهور گیاهچه شد، درحالی که، ABA باعث بهبود درصد ظهور و استقرار گیاهچه شد. ازآنجایی‌که رشد جوانه‌ها تا حد زیادی متکی به غده مادری است، به نظر می‌رسد که هر دوی BAP و ABA موجب بهبود قدرت مقصدهای فیزیولوژیک یعنی غده‌ها شده و غده‌های قوی‌تر انرژی بیشتری برای حمایت جوانه‌ها در مراحل بعدی رشد در مزرعه را فراهم می‌کنند. همچنین، به نظر می رسد که کاربرد تنظیم کننده های رشد موجب افزایش تعداد جوانه روی غده ها شده که به نوبه خود منجر به تولید تعداد ساقه بیشتر و در نهایت، موجب افزایش تعداد غده می شود، هرچند که این اثرات بین رقم ها متفاوت است.