به کارگیری عصاره مخمر به عنوان یک راهکار به منظور افزایش محتوای فلاونولیگنان‌ها در کشت تعلیقی سلولی گیاه خار‌مریم از طریق مکانیزم تحریک

مقدمه: خار مریم گیاهی دارویی است. عصاره بذر گیاه خارمریم با نام سیلی‌مارین شناخته می‌شود و سیلی‌مارین شامل مجموعه‌ای از فلاونوییدها، فلاونولیگنان‌ها و ترکیبات متعدد دیگر است که دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی بوده و در درمان بیماری‌های کبدی (سیروز و مسمومیت‌های کبدی) و پیشگیری و یا درمان سرطان استفاده می‌شود. کشت سلولی گیاه خار مریم منبع خوبی جهت تامین سیلی‌مارین می‌باشد. راهکارهای متعددی شامل استفاده از عوامل محرک برای افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه در شرایط کشت بافت و سلول اتخاذ شده است. این عوامل با تاثیر بر مسیرهای انتقال سیگنال، منجر به تغییرات در تنظیم بیان ژن و در نهایت تولید متابولیت‌هایی در برابر تنش ایجاد شده می‌شوند. هدف: استفاده از عصاره مخمر به عنوان محرک زنده به منظور افزایش تولید سیلی‌مارین در کشت سوسپانسیون سلولی گیاه خارمریم و بررسی اثر آن بر روند رشد سلول‌ها و میزان تولید سیلی‌مارین و معرفی بهترین غلظت محرک در مناسب‌ترین زمان جهت حداکثر تولید فلاونولیگنان‌ها. روش بررسی: در این پ‍ژوهش پس از ایجاد کشت‌های سوسپانسیون سلولی گیاه خارمریم، تاثیر غلظت‌های مختلف عصاره مخمر (1، 2، 4، 6 و 8 میلی گرم بر 50 میلی‌لیتر محیط کشت) بر میزان تولید فلاونولیگنان‌ها با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کار آیی بالا بررسی شد. نمونه‌برداری در 6 زمان مختلف (12، 24، 48، 72، 144 و 216 ساعت) پس از اعمال تیمار انجام شد. نتایج: مطالعه کمی و کیفی ترکیبات فلاونولیگنانی تولید شده از این آزمایش‌ها بیانگر تولید سیلی‌کریستین، سیلی‌‌دیانین، سیلی‌‌بین و ایزوسیلیبین و ماده‌ای به نام تاکسی فولین که پیش‌ساز فلاونولیگنان‌های ذکر شده است، می‌باشد. تیماردهی با عصاره مخمر باعث افزایش محتوای سیلی‌مارین در محیط‌های کشت سوسپانسیون سلولی گیاه خارمریم شد. حداکثر تولید سیلی‌مارین در محیط تیمار شده با 6 میلی‌گرم عصاره مخمر بر 50 میلی‌لیتر محیط کشت در پایان 72 ساعت بود (516/14 میکروگرم بر گرم) که میزان آن در گروه شاهد در همین زمان 9/2 میکروگرم بر گرم بود. سرعت رشد کلیه محیط‌های تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره مخمر نسبت به گروه شاهد بیشتر بود، به گونه‌ای که در تمام غلظت‌های اعمال شده از لحظه اعمال تیمار تا 216 ساعت پس از آن، همواره سرعت رشد سلول‌ها و وزن خشک آنها نسبت به گروه شاهد در همان زمان‌ها بیشتر بود و در محیط‌های تیمار شده با 4 میلی‌گرم عصاره مخمر بر 50 میلی‌لیتر محیط کشت در پایان 24 ساعت به بالاترین میزان خود رسید (82/5 گرم) که میزان آن در گروه شاهد در همین زمان 23/3 گرم بود. نتیجه‌گیری: در این آزمایش مشاهده شد که کشت سوسپانسیون سلولی گیاه خارمریم بسیار مستعد تحریک با عصاره مخمر می‌باشد و همچنین این ترکیب برای افزایش قابلیت تولید در شرایط کشت سوسپانسیون سلولی بسیار سودمند می‌باشد.