تأثیرنوع و مدیریت های مختلف خاکپوش جو و یونجه بر رفتار رطوبتی و تهویه ای خاک در شرایط مزرعه ای

سابقه و هدف: کشور ایران به دلیل کمبود ریزش‌های جوی در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک جهان محسوب می‌شود. در این راستا، به کارگیری مدیریت‌های مناسب بقایای گیاهی یکی از روش‌ها مهمی است که اثرات مثبتی بر میزان ماده آلی و در نتیجه بر نگهداری آب در خاک دارد. از همین روست که در بسیاری از خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک، ماده آلی بهترین ماده اصلاحی برای افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و بهبود ویژگی‌های فیزیکی خاک می‌باشد (23 و 40). بقایای گیاهی از طریق افزایش ذخیره کربن آلی خاک، کاهش تولید رواناب و کاهش تبخیر از سطح خاک، میزان رطوبت خاک را افزایش می‌دهد (9 و 25). استفاده از خاکپوش گیاهی یکی از روش‌های متداول برای بهبود ویژگی‌های خاک است. این در حالی است که در برخی مناطق، کشاورزان اقدام به خارج نمودن بقایا از مزرعه و یا سوزاندن آنها می‌کنند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع و مدیریت‌های مختلف خاکپوش گیاهی بر وضعیت رطوبتی و تهویه‌ای خاک در شرایط مزرعه‌ای انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش در شرایط مزرعه‌ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کاملاً تصادفی در سال زراعی 91-90 اجرا گردید. فاکتور اول نوع خاکپوش شامل کاه و کلش جو و یونجه و فاکتور دوم مدیریت خاکپوش شامل 1) مخلوط یک درصد وزنی خاکپوش با خاک، 2) مخلوط نیم درصد وزنی خاکپوش با خاک، 3) استفاده از خاکپوش در سطح به نسبت یک درصد وزنی، 4) سوزاندن خاکپوش به نسبت یک درصد وزنی و 5) شاهد (بدون خاکپوش) بود. هر تیمار در سه تکرار انجام شد. پس از اعمال تیمارهای یادشده و بعد از گذشت نه ماه، رطوبت نمونه‌های خاک در مکش‌های مختلف شامل صفر، 30، 50، 100، 500، 1000 و 1500 کیلو پاسکال اندازه‌گیری شد. همچنین میزان رطوبت قابل دسترس و تخلخل تهویه‌ای محاسبه گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بطور کلی در بین تیمارهای مورد مطالعه، مخلوط یک درصد و نیم درصد خاکپوش و همچنین استفاده از خاکپوش در سطح خاک باعث افزایش و در مقابل، سوزاندن باعث کاهش میزان رطوبت خاک نسبت به شاهد شد. بیشترین میزان افزایش رطوبت در نقطه پژمردگی دائم (70 درصد) و همچنین رطوبت قابل استفاده (5/12 درصد) نسبت به شاهد، در تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو مشاهده شد. در مقابل، تیمار سوزاندن کاه و کلش جو باعث بیشترین میزان کاهش (5/34 درصد) رطوبت در نقطه پژمردگی نسبت به شاهد شد. تیمار کاربرد سطحی خاکپوش نیز بیشترین میزان تخلخل تهویه‌ای (48 درصد نسبت به شاهد) را به دنبال داشت. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش، کارایی مطلوب روش‌های مخلوط کردن و کاربرد سطحی خاکپوش در بهبود رفتار رطوبتی و تهویه‌ای خاک را نشان می‌دهد.