تأثیر عوامل جغرافیای طبیعی در سیاست‌های عمرانی نهاد حاکمیت مطالعه موردی سازه‌های آبی خوزستان در نخستین سده‌های اسلامی

تأثیر عوامل جغرافیای طبیعی در سیاست‌های عمرانی نهاد حاکمیت مطالعه موردی سازه‌های آبی خوزستان در نخستین سده‌های اسلامی[1] سیداحمدرضا خضری[2] فاطمه احمدوند[3] چکیده خوزستان به‌رغم واقع شدنش در مناطق نیمه‌خشک خاورمیانه‌ای، جایگاه جغرافیایی ممتازی در فلات ایران دارد. جریان رودهای بزرگ در این سرزمین موجب شده است که از دوره باستان تا عهد اسلامی، نزد حاکمان سیاسی مهم شمرده شود و سیاست‌های عمرانی کلانی در قالب اداره جریان این رودها و ایجاد تغییرات هدف‌مند و تأسیس و نگا‌ه‌داری سازه‌های عظیم آبی در بستر آنها، صورت پذیرَد. این سیاست‌ها که تنها با سرمایه‌گذاری و نظارت حاکمیتی بزرگ و فرامحلی امکان می‌پذیرفت، از دید عمرانی در منطقه خوزستان بسیار تأثیر گذارد که برجسته‌ترین نمودش، شکوفایی اقتصاد زراعی آن‌جا بود. این پژوهش با بررسی زمینه‌های جغرافیایی و چگونگی ایجاد سازه‌های یاد شده، سیاست‌های کلان آب‌یاری را در بستر تاریخی ـ جغرافیایی خوزستان تحلیل می‌کند و به مقایسه تحولات برآمده از آن در دوره‌های ساسانی و اسلامی می‌پردازد. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و با استفاده از منابع و پژوهش‌های موجود سامان می‌یابد.   [1]. تاریخ دریافت 25/1/93، تاریخ پذیرش 18/4/93. [2]. استاد دانشگاه تهران، گروه تاریخ، تهران، ایران. [email protected] [3]. استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، گروه تاریخ، قزوین، ایران. [email protected]