تأثیر فاصله از منبع آلوده‌کننده هوا بر وضعیت تغذیه‌ای آهن در گیاه بارهنگ در شیراز

آهن به عنوان یکی از عناصر غذایی ضروری کم­مصرف، نقش بسزایی در فعالیت آنزیم­های مهم آنتی­اکسیدان بر عهده داشته و از این طریق تحمل گیاه در برابر تنش­های محیطی را تحت تأثیر قرار می­دهد. از سوی دیگر، تنش­های محیطی از جمله آلودگی هوا با تغییر در فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان، وضعیت تغذیه­ای آهن گیاه را تغییر می­دهند. بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی تغییرات غلظت آهن و فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان مرتبط با آهن در گیاه بارهنگ با فاصله از منابع آلاینده هوا بود. گازهای حاصل از فعالیت پالایشگاه شیراز و ترافیک شهری میدان امام حسین به­عنوان منبع آلاینده هوا انتخاب شده و در فواصل مختلف از این دو مبداء از گیاه بارهنگ نمونه­برداری انجام گردید. غلظت آهن، روی، کلروفیل a و b، کاروتنوئیدها و فعالیت آنزیم­های کاتالاز و پراکسیداز برگ اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که با دورتر شدن از پالایشگاه، غلظت آهن در گیاه افزایش یافت بطوری­که در شهرک رکن­آباد (12 کیلومتری پالایشگاه)، 86/34 درصد و در باغ ملی (20 کیلومتری پالایشگاه)، 73/44 درصد افزایش غلظت آهن در مقایسه با گیاهان اطراف پالایشگاه مشاهده شد. همچنین با افزایش فاصله از پالایشگاه، غلظت کلروفیل گیاه نیز با یک روند صعودی همراه بود. فعالیت آنزیم­های کاتالاز و پراکسیداز در گیاه با فاصله از پالایشگاه افزایش یافت. در ارتباط با مسیر دوم، ترافیک شهری میدان امام حسین به­استثناء غلظت آهن، تغییرات مشخصی در غلظت کلروفیل و نیز فعالیت آنزیم­های کاتالاز و پراکسیداز گیاه با فاصله از مبدا آلودگی مشاهده نگردید که علت آن تغییرات نامنظم غلظت آلاینده­های هوا بدلیل تردد وسایل نقلیه در تمام طول این مسیر عنوان می­شود. هرچند عوامل مختلفی از جمله برخی ویژگی­های خاک ممکن است در این زمینه تأثیر گذار باشند اما با توجه به عدم وجود تفاوت بین خصوصیات خاک­ها بنابراین می­توان نتیجه گرفت که ارتباط نزدیکی بین وضعیت تغذیه­ای آهن گیاهان بارهنگ و درجه آلودگی هوا وجود دارد.