تاثیر حضور مهاجران سیک در وضعیت اجتماعی و اقتصادی زاهدان (1307-1327 ش)

در آستانۀ جنگ جهانی اول، انگلیسی‌ها، به منظور حفظ خط ارتباطی هند- ایران، راه‌آهن سراسری هندوستان را، از طریق بلوچستان هند به دزدآب، در بلوچستان ایران، متصل کردند. پس از این اقدام و تسریعِ حمل کالا به هند، شماری از سیک‌های هندی به دزدآب، که بعدها به زاهدان تغییر نام یافت، مهاجرت کردند. اما سکونت سیک‌ها در کنار مسلمانان مناقشات و رقابت‌هایی در پی داشت که متاثر از اوضاع سیاسی و مذهبی هندوستان بود. در این نوشتار، در نظر است، با روش تطبیقی و تحلیلی، و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای به این مسئله پاسخ داده شود که آیا پیش و پس از استقلال هندوستان، به عنوان موطن اصلی سیک‌ها، تغییرات مشهودی در زاهدان ایجاد شد که پیامد حضور مهاجران سیک دراین منطقه باشد؟ بررسی تطبیقی سه متغیر وضعیت اقتصادی، اجتماعی، و مذهبی گروه مهاجر در منطقه و تاثیر وضعیت سیاسی و مذهبی مقصد و مبدا مهاجرت بر این سه مولفه بیانگر آن است که مهاجرت اقلیتی غیرمسلمان و غیرایرانی به زاهدان، به واسطۀ شکل‌گیری گمرک، اتصال راه‌آهن هند به دزدآب، و به منظور اهداف اقتصادی صورت گرفت. فرصت‌های اقتصادی در زاهدان، برآمده از سیاست‌های اقتصادی و بازرگانی در هند بود که بر روند توسعۀ اقتصادی زاهدان تاثیر مستقیم داشت. اتباع هندی، به ویژه سیک‌ها، با بهره‌گیری از این سیاست‌ها به سودهای سرشاری دست یافتند و در برخی موارد محرومیت تجار بومی از عواید این سیاست‌ها را سبب شدند. به دنبال تغییر سیاست‌های اقتصادی هند، که مناقشات مذهبی و سیاسی مهم‌ترین علت آن محسوب می‌شد، روند مهاجرت دگرگون شد و با کاهش فرصت‌های اقتصادی در زاهدان، گمرک این شهر، که مسیر توسعه را می‌پیمود، به سوی سراشیبی کشانده شد.