تجزیه و تحلیل آمارى توفان هاى تندرى و گرد و خاک وزیده شده در طى دوره آمارى 2004-1990 در استان همدان(1)

بادهاى شدید تحت عنوان توفان نام گذارى شده‏ اند که به شکل ‏هاى متفاوتى و با سرعت زیاد براى مدت کوتاهى مى ‏وزند و معمولاً با هواى ناپایدار همراه هستند. اگر هواى ناپایدار رطوبت داشته باشد توفان رعد و برق (تندرى) و اگر خشک باشد توفان گردوخاک ایجاد مى‏شود (علیجانى، 1379). عمده توفان‏هاى تندرى در تمام ایستگاه هاى استان همدان در فصل بهار رخ مى‏ دهد. در این فصل از سال بدلیل افزایش انرژى تابشى خورشید که با رطوبت قابل ملاحظه جوّى حاصل از تبخیر و پوشش گیاهى، زمین مرطوب و سیستم‏ هاى ترمودینامیکى انتقالى که از غرب و جنوب غرب کشور همراه است، بیشترین تعداد توفان‏ هاى تندرى اتفاق افتاده است. فصل پاییز از لحاظ تعداد توفان ‏هاى تندرى در رتبه دوم قرار دارد. در این فصل نیز به دلیل بالا بودن انرژى تابشى و ورود سیستم‏ هاى ناپایدار با منشاء رطوبتى مناسب تعداد توفان‏ هاى تندرى قابل توجه مى ‏باشد. کمترین تعداد توفان‏ هاى تندرى به فصل زمستان تعلق دارد. معدل بیشینه توفان‏ هاى گرد و خاک عمدتا در نواحى خشک و بدون پوشش گیاهى اتفاق مى‏ افتد و تعداد این توفان‏ ها در مناطق کوهستانى همدان کمتر است. بیشترین فصل وقوع توفان‏ هاى گرد و خاک در ایستگاه ­هاى اکباتان، همدان نوژه و ملایر در فصل بهار و تابستان و در ایستگاه نهاوند فصل تابستان مى‏ باشد. بررسى روند تغییرات ساعتى وقوع توفان‏ ها نشان مى‏دهد که بیشینه وقوع این توفان ‏ها از ساعت 9 صبح به بعد است و در ساعت 18 (بعدازظهر) از شدت و تعداد آنها کاسته مى‏ شود، و فراوانى این توفان‏ ها در روز هنگام در کلیه ایستگاه ها بیشتر از شب هنگام مى‏ باشد. با توجه به بررسى‏ هاى انجام شده بیشترین فعالیت توفان‏ هاى گرد و خاک در فصل بهار و تابستان است. چون در این دوره از سال بدلیل وجود انرژى تابشى بالا و شرایط توپوگرافى مناسب زمینه براى وقوع ناپایدارى‏ هاى محلى فراهم است، ولى به دلیل فقدان رطوبت کافى انرژى سامانه‏ ها بصورت توفان‏ هاى گرد و غبار تخلیه مى‏ شود.