تحلیل الگوهای سینوپتیکی یخبندان‌های زمستانه ایران

یخبندان از جمله پدیده­های جوی است که هر ساله خسارت­های جبران­ناپذیری بر بخش­های مختلف  وارد می‌سازد. در فصل زمستان رخداد این پدیده در جاده­های مناطق کوهستانی مشکلات عدیده­ای را بر بخش حمل و نقل و تصادفات جاده­ای باعث می­شود. الگوهای گردش عمومی جو، نقش اصلی را در بروز یخبندان­ها و توزیع فضایی یخبندان­ها در مناطق معتدله دارند. در مطالعه­ی حاضر به­منظور تحلیل الگوهای سینوپتیکی یخبندان­های زمستانه ایران، داده­های روزانه در ساعت 12 UTC مربوط به تراز  500 هکتوپاسکال و فشار سطح دریا[1]   (SLP)فصل زمستان (دسامبر، ژانویه و فوریه) طیّ  دوره­ی آماری 2000-1960 در تلاقی‌های 5/2 درجه از مجموعه داده‌های بازسازی شده[2] NCEP استخراج شد. محدوده­ی انتخاب شده شامل 408 نقطه است که از عرض 20 تا 60 درجه­ی شمالی و از 20 تا 80 درجه­ی شرقی را پوشش می‌دهد. مجموع این داده­ها ماتریسی به ابعاد 408×4050 را برای فصل زمستان تشکیل دادند. با استفاده از روش تحلیل عاملی نقاط وابسته به هم ادغام و ابعاد ماتریس‌ها کاهش داده شد. در تحقیق حاضر روش تحلیل مؤلفه­های اصلی با آرایه­ی S و چرخش واریماکس برای شناسایی تیپ­های هوا به­کار گرفته شد و برای طبقه­بندی هوای روزانه روش خوشه­بندی  k-means  اعمال گردید. نتایج بررسی حاضر نشان داد که تیپ­های هوای پرفشار اروپای شمالی، پرفشار سیبری و پرفشار اروپای شرقی، بیشترین تأثیر را در رخداد یخبندان­های شدید و فراگیر ایران داشته­اند، به­طوری­که این تیپ­های هوا، جریانات هوای سرد قطبی را از عرض­های جغرافیایی بالا به­سوی عرض­های پایین منتقل کرده  و به دنبال آن یخبندان­های شدید و فراگیر در ایران به وقوع می­پیوندد.