تحلیل تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش‌های شیءگرا و زنجیرۀ مارکف در حوضۀ آبریز زیلبیرچای واقع‌در آذربایجان شرقی و غربی

هدف از پژوهش حاضر، استخراج و کشف تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‌ای با مدل شیءگرا و همچنین پیش‌بینی این تغییرات با مدل زنجیرۀ مارکف تا سال 2030 در حوضۀ آبریز زیلبیرچای است. با توجه به اینکه تفکیک برخی محصولات از همدیگر مانند گندم آبی و دیم، زراعت آبی و باغات در تصاویر با تفکیک مکانی متوسط مانند تصاویر لندست و روش‌های شناخته‌شدۀ پیکسل پایه به‌سختی صورت می‌گیرد، بنابراین در تحقیق حاضر مدل شیءگرا بر مبنای روش دانش‌پایه با استفاده از میانگین و انحراف معیار شاخص پوشش گیاهی و ویژگی‌های توپوگرافی منطقه، همچنین تصویر OLI با تاریخ 2015 به‌کار گرفته شد و اعتبارسنجی آن با ضریب کاپا 86/0 و صحت کلی 89/0 صورت گرفت، سپس نتیجۀ آن در تصویر TM نیز استفاده شد (ضریب کاپا برابر با 83/0 و صحت کلی 87). در‌نهایت بعد از تجزیه‌وتحلیل تغییرات رخ‌داده، پیش‌بینی زمانی کاربری‌ها صورت گرفت. نتایج طبقه‌بندی تصاویر نشان‌دهندۀ رشد مساحت کاربری‌های مسکونی، باغات و زراعت آبی به‌ترتیب 15، 42 و 50 km2 در طول 28 سال است که این رشد نشان‌دهندۀ مصرف زیاد آب در منطقه است. همچنین در 15 سال آینده نیز که براساس الگوی 28 سال قبل و با مدل تحلیل زنجیرۀ مارکف بوده، این رشد به‌ترتیب تا میزان 8، 27 و 8 km2 خواهد بود. از‌طرفی مقایسۀ تناظر به تناظر نقشه‌های طبقه‌بندی دو بازۀ زمانی، نشان‌دهندۀ تبدیل کاربری‌های کم‌مصرف مثل گندم آبی به محصولات زراعی آبی است؛ ازاین‌رو لزوم استفاده از یک مدیریت بهینه و کارآمد به‌منظور دست‌یافتن به توسعۀ پایدار، مکانیزه‌کردن سیستم‌های آبیاری و کنترل مصرف عوامل انسانی در منطقه اجتناب‌ناپذیر است.