تحلیل روابط حکام و خان‌های ماکو با آن سوی ارس

خان‌های بیات ماکویی، در زمان حکومت شاه عباس دوم صفوی (1052-1077 ق.) به ماکو کوچانده شدند، تا زیر نظر حاکمان این منطقۀ مرزی به دفاع از آن بپردازند. منشا و مسکن اولیۀ گروهی از بیات‌های ماکو منطقۀ ایروان بود. این امر، تاثیر مهمی در روابط آن‌ها با ناحیۀ قفقاز و دیگر اعضای خاندان بیات ساکن این منطقه داشت. بیات‌های ماکو، به تدریج، با ضعف دیگر حاکمان منطقۀ شمال غرب کشور و کاهش قدرت دولت مرکزی ایران به قدرت مسلط ماکو تبدیل شدند و باتوجه به هم‌مرز شدن ماکو با روسیه و عثمانی، بر اثر معاهدۀ ترکمانچای، نقش مهمی در تحولات این ناحیه ایفا کردند. اعضای این خاندان، بعد از جدایی اولیه از دیگر اعضای ایل بیات در ایروان، همچنان به پیوندهای خویش با آن‌ها  ادامه دادند. این روابط با آن سوی ارس، در زمان حکومت مرتضی‌قلی‌خان اقبال‌السلطنه (حکومت 1316-1341 ق.) شکل منسجم‌تری پیدا کرد و او برای حفظ حاکمیت خود در ماکو به گسترش این روابط اقدام نمود