تحلیل سیستم منابع آب حوضه کارون از منظر پایداری با رویکرد پویایی سیستم‌ها

حوضه آبریز کارون ‌بزرگ به واسطه تامین 78 درصد انرژی برق‌آبی و 13 درصد تولیدات کشاورزی کشور، نقش انکارناپذیری در تامین غذا و انرژی کشور دارد. این خصوصیت منجر به اعمال فشار زیاد به سیستم منابع آب این حوضه به واسطه ایجاد طرح‌های توسعه در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات شده و آسیب‌پذیری آن را نسبت به شرایط بیرونی افزایش داده است. از طرف دیگر، مفهوم آسیب‌پذیری تمرکز بر بررسی حالت و وضعیت سیستم در حال یا آینده دارد. لذا، لزوم توسعه مفهومی که دربرگیرنده کارکرد سیستم از سه جنبه حالت، فرآیند و چشم‌انداز سیستم باشد ضروری می‌نمود. این مفهوم، با عنوان تضمین بقای سیستم (System Viability)، در این مقاله توسعه و برای ارزیابی وضعیت سیستم‌ آبی کارون بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. از ضعیف‌ترین حلقه‌های سیستم منابع آب در این حوضه که در سال‌های اخیر باعث ایجاد اخلال در سیستم و بروز دغدغه در مدیران و کارشناسان شده ، کیفیت منابع آب این حوضه می‌باشد. به طوری که میزان تخصیص منابع آب به بخش‌های مختلف وابسته به این مؤلفه می‌باشد. هدف از این تحقیق، بررسی روندها و علل آسیب‌پذیری حوضه آبریز کارون بزرگ و به خصوص کیفیت آب به عنوان مؤلفه نگرانی حوضه در بلندمدت می‌باشد. در این تحقیق از نگرش پویایی سیستم‌ها و نرم‌افزار Vensim به منظور ارزیابی وضعیت حوضه استفاده گردیده است. نتایج حاکی از آن است که خطرات و سناریو بیرونی در مقایسه با سیاست‌های حاکم در کشاورزی، صنعت و خدمات تاثیر ناچیزی بر کیفیت آب رودخانه دارد. این مطلب گویای واقعیتی است که در راستای کاهش آسیب‌پذیری حوضه باید تمرکز بر نگرش‌حاکم و سیاست‌های اعمالی برای تامین غذا و انرژی در حوضه داشت.