تحلیل محتوای کتاب‌های دین و زندگی دوره‌ی متوسطه بر مبنای مقوله‌های مفاهیم اساسی هفت گانه در کتاب راهنمای تدریس و مؤلفه‌های بیست و چهارگانه‌ی اهداف در قلمرو باورها و گرایش‌ها

نشر فرهنگ اسلامی و نهادینه سازی ارزش­ها و باورهای دینی در ضمیر افراد از جمله مهمترین وظایف نظام تعلیم و تربیت ایران است. برای انجام این امر خطیر نظام آموزشی کشور بیش از هر چیز نیازمند توجه دقیق و علمی به محتوای کتاب­های درسی، خصوصاً کتاب­های درسی دین و زندگی است. زیرا باورها و عقاید دینی و ارزش­های اخلاقی و رفتاری از جمله اموری هستند که معلول ساختار و محتوای نظام آموزش‌اند. محتوای کتب درسی در هر نظام آموزشی تعیین کننده‌ و انتقال دهنده ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی هستند. به همین دلیل نیز محتوای کتاب­های درسی در هر کدام از دوره‌های تحول نیاز به تحلیل و بررسی علمی دارند، تا بر اساس اهداف آموزش و پرورش و نیز متناسب با شیوه­های نوین تدریس به منظور ارتقای رشد همه جانبه دانش­آموزان تدوین و تألیف گردند. در این پژوهش کتاب­های دین و زندگی دوره­ی متوسطه بر اساس مقوله­های هفت‌گانه مفاهیم اساسی و مؤلفه­های بیست و چهارگانه اهداف در قلمرو باورها و گرایش­ها که به وسیله‌ی سازمان تدوین کتب درسی مشخص گردیده‌، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. بنابراین، هدف از انجام این پژوهش تحلیل محتوای کتاب­های دین و زندگی دوره­ی متوسطه به منظور تعیین ضریب درگیری دانش­آموزان با محتوای متن و قسمت­های اندیشه و تحقیق (پرسش­های) کتب یاد شده می‌باشد. بدین منظور، پس از مشخص نمودن مقوله­ها و مؤلفه­ها به عنوان ملاک­های تحلیل و در نظر گرفتن پاراگراف­های هر درس به عنوان واحدهای تحلیل، با استفاده از روش ویلیام رمی به تحلیل محتوای متن و قسمت­های اندیشه و تحقیق کتاب‌های پیشگفته اقدام گردید. نتایج حاکی از آن است که میزان توجه به مقوله­های مفاهیم اساسی (هفت‌گانه) و مؤلفه­های بیست و چهارگانه در کتاب دین و زندگی دوم نسبت به کتاب­های اول و سوم بیشتر است و مقایسه نتایج حاصل از ضرایب درگیری(ISI) با نتایج مصاحبه­های انجام شده با دبیران درس دین و زندگی نیز نشان می‌دهد که میزان توجه مؤلفان در تدوین محتوای کتاب­ها بیشتر معطوف مقوله­ی مبانی و اصول دین بوده است تا دیگر مقوله­ها. با این اوصاف کتاب­های دین و زندگی دوره‌ی متوسطه نیاز به تجدید نظر در زمینه­ی محتوای تدوین شده از سوی سازمان تدوین کتب درسی دارند.