تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های مسکن روستایی براساس نمونه‌گیری سال 1392

برای دستیابی به اهداف توسعه در بخش مسکن شناخت ویژگی­های آن، پایه­ای برای برنامه­ریزی منطبق با نیازها، مشکلات و فرصت­ها محسوب می­شود. شناخت این خصوصیات و ویژگی­ها تنها با استفاده از چارچوبی سازمان­یافته در قالب تعاریف و مفاهیم استاندارد و معین، امکان­پذیر است. بنابراین، شاخص­ها ابزاری تعریف شده و کارآمد برای شناخت این ویژگی­ها هستند و تحلیل نتایج بدست آمده از آن­ها می­تواند مرجعی مناسب برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری­ها و اهداف در برنامه­ها و طرح­ها باشد. علی‌رغم مطالعاتی که طی دو دهه اخیر برای شناخت مسکن روستایی در برخی استان­ها صورت گرفته است، به دلیل محدودیت تعمیم­پذیری، نمی­تواند به تنهایی مبنای برنامه­ریزی و طراحی مسکن قرار گیرد و تصویر شفافی از وضعیتی که مناطق مختلف با آن مواجهند، ارائه کند. همچنین اغلب آن‌ها از روش­های ساده­تر برای ارزیابی بهره جستند. بر این ‌اساس، پژوهش حاضر سعی دارد با مروری بر ادبیات و استخراج شاخص­های مسکن در چهار بعد کالبدی، اقتصادی، برخورداری و محیطی و با استفاده از داده­های نمونه­گیری ویژگی­های مسکن روستایی در سال 92 توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، و با به کارگیری  روش­های پیشرفته­تر، مانند مدل F’ANP و تحلیل خوشه­ای علاوه بر ارزیابی جامع از مسکن روستایی استان­های کشور، به رفع نواقص برخی از این مطالعات بپردازد. یافته­ها نشان می­دهند که هریک از استان­ها با توجه به شرایط خاص منطقه (همچون شرایط آب و هوایی و اقلیمی، فرهنگی و الگوی زندگی، برخورداری از طرح­های توسعه کلان ملی در نگاه آمایشی و ...) می­تواند در یک زمینه بسیار پیشرو باشد. به عنوان مثال استان­های گیلان و مازندران در بعد کالبدی، خراسان رضوی و آذربایجان‌شرقی در بعد اقتصادی، استان قم در بعد برخورداری و استان یزد در بعد محیط زیستی پیشرو است و بدون نیاز به برنامه­ریزی متمرکز از بالا به پائین، می‌تواندد الگویی را برای ترویج در این زمینه برای سایر استان­های کشور ایجاد کنند. بدین ترتیب می­توان در برخی از شاخص­های کلیدی که در حیطه اختیارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار دارد، این امکان را برای استان­ها فراهم نمود تا با ابتکار عمل نقشی پیشران برای منطقه و چه بسا کل کشور داشته باشند. این امر بیانگر ضرورت نگاهی فضایی، یکپارچه، غیرمتمرکز و زمینه­ای در برنامه­ریزی مسکن روستایی است.