تعیین روزشمار یخ بندان بر اساس احتمال وقوع مطالعه موردی استان اردبیل

زمینه و هدف: از آنجا که مخاطره­ی یخ بندان زندگی انسان­ها، فعالیت­های عمرانی، رشد محصولات زراعی و مصرف انرژی به خصوص توزیع آن را را متاثر می­کند؛ لذا آگاهی از رخداد یخ بندان و پیش بینی تاریخ وقوع یخ بندان­ها به تفکیک انواع آن کمک شایانی به مدیریت این پدیده می­کند. در این پژوهش برای اولین بار، پارامترهای موثر بر یخ بندان و به تفکیک نوع یخ بندان­ها محاسبه شده و همچنین دوره بازگشت یخ بندان با سطوح احتمالات مختلف، برای هر دو نوع یخ بندان تابشی و فرارفتی صورت گرفته است. روش بررسی: در این پژوهش پس از بررسی دماهای حداقل در ایستگاه­های سینوپتیک استان اردبیل، تاریخ­های عبور دمای صفر درجه و کم تر برای اولین بار در پاییز و آخرین بار در بهار استخراج و بر اساس نوع یخ بندان تفکیک شدند. در ادامه سری­های زمانی آغاز و خاتمه یخ بندان­های فرارفتی و تابشی با توزیع­های آماری برازش شده و مناسب­ترین توزیع انتخاب و تاریخ­های آغاز و خاتمه­ی یخ بندان در سطوح احتمالاتی 50 ، 70، 80، 90 و 99 درصد با استفاده از توزیع نرمال در پایگاه آماری smada  محاسبه شد. یافته­ها: براساس نتایج تحقیق، بیشتر ین و کم­ترین فراوانی روزهای یخ بندان به ترتیب مربوط به ایستگاه­های خلخال و پارس آباد و در رژیم ماهانه یخ بندان، بیشترین و کم­ترین فراوانی روزهای یخ بندان به ترتیب در ژانویه و اکتبر است. واکاوی رخداد یخ بندان­های تاریخی نشان داد زودترین تاریخ آغاز یخ بندان­های تابشی و فرارفتی (خلخال) به ترتیب در 19 سپتامبر و 10 اکتبر و دیرترین آغاز (پارس آباد)  به ترتیب در 12 نوامبر و 12 دسامبر رخ داده است. بحث و نتیجه­گیری: به طور کلی در استان اردبیل 47 درصد یخ بندان­ها با یخ بندان تابشی و 53 درصد با یخ بندان فرارفتی آغاز می­شوند که این مساله خطر سرمازدگی محصولات کشاورزی در اواخر فصل تابستان را در این استان افزایش می­دهد و بایستی در پاییز قبل از فرارفت هوای سرد (25 مهر، بر اساس نتایج این پژوهش)، محصولات کشت تابستانه برداشت شوند. 73 درصد یخ بندان ها با یخ بندان تابشی و 27 درصد با یخ بندان فرارفتی  خاتمه یافته­اند و در فصل بهار، امکان مبارزه با یخ بندان­های تابشی و کاهش چشمگیر خسارات وجود دارد. بر اساس تحلیل احتمالات وقوع یخ بندان، اولین یخ بندان­های تابشی و فرارفتی در ایستگاه سینوپتیک اردبیل با احتمال 90% به ترتیب در 18 و 23 آبان رخ می­دهد. تاریخ شروع یخ بندان فرارفتی در ایستگاه اردبیل با احتمال 50%، 9 آبان، در پارس آباد 22 آذر، در خلخال 26 مهر و در مشگین شهر 18 آبان است.