تعیین پیشران های کلیدی مؤثّر بر توسعه گردشگری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان مازندران)

امروزه صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت، به‌مثابة پدیدة پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگی­های خاصّ خود را دارد و شناخت دقیق و تحلیل علمی این پدیده می­تواند چارچوب مطمئنی برای برنامه­ریزی صنعت گردشگری فراهم آورد. این صنعت به­منزلة بزرگ‌ترینتحرّک اجتماعی با پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و فضایی متعدّد همواره نیازمند اثربخش­کردن توسعة آن در حال و آینده است. در این راستا برنامه­ریزی برای توسعة گردشگری، به عوامل و شرایط گوناگونی وابسته است که به‌شرط به­کارگیری نظام­مند و ساختاری آن­ها، می­توان به این مهم دست یافت. این موضوع نشان از اهمّیّت آینده­پژوهی و ضرورت تدوین چشم­اندازهای آینده در فرایند توسعة گردشگری دارد. بدین­منظور در پژوهش حاضر سعی بر آن است که پیشران‌های کلیدی مؤثّر بر توسعة گردشگری شناسایی و تحلیل شوند. در نوشتار پیش رو ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، 36 عامل اوّلیّه در پنج حوزة مختلف اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، مدیریت و برنامه­ریزی، زیرساختی - خدماتی و عوامل طبیعی استخراج شده، سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلّفه‌ها تشکیل شد. در مرحلة بعد، تحلیل ماتریس با نرم­افزار میک­مک انجام شد. نتایج حاصل از پراکندگی متغیّر­ها در محور تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل در نرم­افزار میک­مک، بیانگر ناپایداری سیستم در گردشگری محدودة مورد مطالعه است و بر همین اساس، پنج دسته متغیّر مورد شناسایی قرار گرفت. درنهایت با توجّه به امتیاز بالای اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم عوامل، سیزده عامل اصلی به­مثابة پیشران­های کلیدی در آیندة توسعة گردشگری شهرستان­های استان مازندران شناسایی شدند. از میان پیشران­های مورد ­بررسی نیز، متغیّر­های بخش زیرساختی و خدماتی بیشترین تأثیر را بر توسعة گردشگری مناطق مورد مطالعه و عوامل طبیعی کمترین درجة تأثیرگذاری را به خود اختصاص دادند.