تغییرات میزان و ترکیب اسانس اندام های مختلف گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.) تحت شرایط آبیاری محدود

       برای بررسی اثر تنش کم آبی در مراحل رویشی و زایشی روی کمیّت و کیفیت اسانس شوید ایران دو آزمایش در سال­های 1385 و 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان اجرا گردید. آزمایش­ها به صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در کرت­های اصلی و زمان­های برداشت در کرت­های فرعی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری کامل (FC 100%) در طول دوره رشد، دو تنش ملایم (FC 66%) و دو تنش شدید (FC 33 %) در مراحل رویشی و زایشی بود. سه برداشت از برگ­ها (H1)، سرشاخه­های گلدار (H2) و دانه­ها (H3) انجام شد. اسانس این اندام­ها به روش تقطیر با آب استخراج و با بهره­گیری از دستگاه­های GC و GC/MS تجزیه گردیدند. در مجموع 24 ترکیب از برگ­ها، 29 ترکیب از سرشاخه­های گلدار و 25 ترکیب از دانه­ها به ترتیب شامل 2/80 درصد، 1/93 درصد و 4/96 درصد کل اسانس اندام­های مورد بررسی بود شناسایی شدند. نتایج نشان داد که میزان آب در دسترس و مراحل رشد اثرات معنی­داری بر روی کمیّت و کیفیت اسانس داشتند. در تمامی تیمارهای آبیاری درصد وعملکرد اسانس سر شاخه­های گلدار و دانه­ها بیشتر از برگ­ها بود. درصد اسانس برگ­ها، سر شاخه­های گلدار و دانه­های گیاهانی که در مراحل مختلف نموی تحت تاثیر تنش­های ملایم و شدید خشکی قرار گرفته بودند به طور چشمگیری افزایش یافت. در هر دو سال اجرای آزمایش بالاترین عملکرد اسانس در واحد سطح ( g/m2146/6)  از سرـ شاخه­های گلدار گیاهانی که از مراحل اولیه گلدهی تا پر شدن دانه­ها در معرض تنش ملایم کم آبی (S3H2) قرار گرفته بودند به دست آمد. در حالی که پایین ترین عملکرد اسانس  ( g/m2216/0) در برگ­های گیاهانی تولید شد که در مراحل اولیه رشد در معرض تنش شدید خشکی (S2H1) قرار گرفته بودند. آلفا ـ فلاندرن، بتا ـ فلاندرن و بتا ـ پینن اجزای اصلی تشکیل دهنده اسانس برگ­ها و سرشاخه­های گلدار بودند، در صورتی که ترکیب اصلی اسانس دانه­ها کاروون (78/70 %) بود. میزان آپیول در اثر تنش شدید خشکی افزایش چشم­گیری یافت، در حالی که کاروون تحت تنش­های ملایم خشکی زیاد شد. میزان بتا ـ فلاندرن تحت تاثیر تنش کم آبی  قرار نگرفت، ولی مقدار آلفا ـ فلاندرن تحت تاثیر تنش­های ملایم و شدید کاهش یافت. 0pt;fS�fmh�f ]] _CompsetB;mso-bidi-font-family:"B Yagut"'> برارپور م  ت، منسوجی ع و بابائیان جلودار ن، 1381 . اثر آللوپاتیک مقادیر و سنین مختلف بقایای آفتابگردان بر سبز شدن و رشد پنبه. علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان سال نهم ، شماره اول. ص54.    محسن زاده س . 1379. اثرات آللوپاتی گیاه قیاق (Sorghum  halepense) و مرغ پنجه­ای (Cynodon  dactylon) بر گندم. علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، سال هفتم ، شماره دوم، .صفحه47-54. میقانی  ف ،1382 .آللوپاتی (دگر آسیبی ) : از مفهوم تا کاربرد. انتشارات پرتو وا قعه. Burgose NR, Talbert RE, Kim KS and Kuk Y, 2004. Growth inhibition and root ultrastructure of cucumber seedling exposed to allelochemicals from rye (Secale cereale). Journal of Chemical Ecology, 30(3):671-89. Inderjit SO,  2003. Ecophysiological aspects of allelopathy. Planta. 32: 191-196. Kadio Z and Yanar Y,  2004. Allelopathic effects of plant extracts against seed germination of some weeds. Journal of Plant Sciences 3 (4): 472-475. Kato-Noguchi H and Tanaka Y, 2003. Effects of capsaicin on plant growth. Journal of Biologia Plantarum. 14: 306-312. Macias FA, Molinillo MG, Varela RM and Torres A, 1993. Potential allelopathic guaianolides from cultivated sunflower leaves, var SH-222.Phytochemistry. 12: 892-897. Macias FA, Molinillo MG J, Varela RM, Torres A and Froczek FR, 1994. Structional elucidation and chemistry of a novel family of bioactive sesquiterpense: J  Org  Chem, 59:8261-8266. Prased  MN, 1997. Ecophysiology.  PC press. page: 253-307. Rafiqul Hoque ATM, Ahmed R, Mohammad-Uddin B and Hossain MK, 2003. Allelopathic effects of different concentration of water extract of Eupatorium odoratum  leaf on germination and growth behavior of six agricultural crops. Biological Sciences(On Line Journal) 3 (8): 741-750. Shaheed Siddiqui Z and UZ-ZAMAN A, 2005. Effects of capsicum leachates on germination, seedling growth and chlorophyll accumulation in Vigna radiata (L.) wilczek seedlings. Pak  J  Bot, 37(4): 941-947. Terzi I, 2008. Leaf juice on muskmelon and cucumber seed germination and seedling growth. African Journal of Biotechnology 7(12), 1870-1874. Tiffany L, park S and Vivanco G M, 2004. Biochemical and physiological mechanisms mediated by alleochemicals. Current Opinion in Plant Biology, 7: 472-479. Yong C, Lee C and Chou C, 2002. Effects of three allelopathic phenolics on chlorophyll accumulation of rice seedlings: I. Inhibition of supply – orientation.  Botanical Bullein of Academia Sience, 43: 25-31.