تغییر پاسخ هیدروگراف واحد آبخیز در اثر احداث سازه‌های کوتاه تأخیری

اجرای عملیات آبخیزداری در سطح آبخیز می‌تواند رژیم هیدرولوژیک جریان خروجی از آبخیز از جمله دبی اوج، زمان تا اوج، زمان پایه و حجم رواناب را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از کاربردهای هیدروگراف واحد، محاسبه اثر فعالیت‌های انجام‌شده به‌منظور کنترل سیل روی عکس‌‌العمل هیدرولوژیک آبخیز است که به‌وسیله مقایسه خصوصیات هیدروگراف واحد استخراج شده از داده‌های بارش و جریان قبل و بعد از انجام اقدامات در آبخیز صورت می‌گیرد. نتایج ارزیابی تاثیرات هیدرولوژیک فعالیت‌های اجرایی می‌تواند در طراحی بهینه و اجرای عملیات کنترل سیلاب مفید واقع گردد. هدف این تحقیق ارزیابی تاثیر هیدرولوژیک اقدامات مکانیکی آبخیزداری (احداث سدهای تأخیری) انجام شده در آبخیز جعفرآباد استان گلستان با مساحتی حدود (10900 هکتار) با استفاده از رویکرد مقایسه هیدروگراف واحد است. پس از استخراج وقایع ثبت شده بارش-رواناب متناظر (43 رخداد) در دوره زمانی ارزیابی قبل و بعد از احداث عملیات مکانیکی، هیدروگراف‌های واحد با تداوم بارش برابر زمان تمرکز آبخیز محاسبه گردید. در این خصوص برای تبدیل هیدروگراف‌‌های D ساعته به Tc ساعته از منحنی S استفاده شد. سپس مولفه‌های هیدروگراف واحد آبخیز در دو وضعیت قبل و بعد از اقدامات آبخیزداری استخراج شد و نتایج با استفاده از آزمون تی و نمودارهای باکس-ویشکر مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که تاثیر اقدمات آبخیزداری بر روی هیدروگراف واحد شاخص به‌صورت افزایش دبی اوج و زمان پایه و کاهش زمان تا اوج پاسخ واحد بوده است. در حالی که، اثر اقدامات سازه‌ای از نظر آماری نشان‌دهنده تفاوت معنی‌دار (p-value<0.05) مولفه زمان پایه و افزایش آن به میزان 6 ساعت (به‌طور متوسط) بعد از احداث عملیات بوده است. هر چند میانگین زمان تا اوج رخدادها از 9/15 به مقدار 8/14 ساعت کاهش پیدا کرده است ولی از نظر آماری معنی‌دار نبوده است. در مجموع می‌توان گفت در اثر اجرای سازه‌های تأخیری و جانمایی مکانی آن‌ها در سطح آبخیز، واکنش آبخیز و در نتیجه مولفه‌های هیدروگراف واحد آبخیز تحت تأثیر قرار گرفته است.