تنوع مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه در ژنوتیپ‌های مختلف برنج با استفاده از تجزیه به عامل‌ها و تجزیه خوشه‌ای

به منظور مطالعه ساختار مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه و تعیین الگوی هتروتیک ارقام مختلف برنج، 94 ژنوتیپ برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور طی دو سال زراعی 1390 و 1391 مورد مطالعه و تعداد 24 صفت مرفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه برنج مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها برای خصوصیات مورفولوژیک نشان داد که چهار عامل اصلی و مستقل 66/75 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند. عامل اول حدود 5/24 درصد از واریانس کل را به خود اختصاص داد و به عنوان عامل عملکرد دانه و اجزای آن نامگذاری شد. عامل‌های دوم، سوم و چهارم با دارا بودن 025/19، 134/17 و 963/14 درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل‌های شکل و اندازه دانه، فنولوژی گیاه و پر شدن دانه نامگذاری شدند. تجزیه به عامل‌ها برای خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه نشان داد که سه عامل اصلی و مستقل 10/76 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند. عامل اول با دارا بودن 3/36 درصد از واریانس کل به عنوان عامل کیفیت خوراک و عامل‌های دوم و سوم با اختصاص 2/21 و 6/18 درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل کیفیت پخت و فرآیند تبدیل نامگذاری شدند. تجزیه خوشه‌ای با روش دورترین همسایه‌ها و فاصله اقلیدسی منجر به گروه‌بندی ژنوتیپ‌های مختلف برنج در نه گروه متفاوت با احتمال صحت 6/92 درصد شد. نتایج حاصل از این مطالعه می‌تواند برای انتخاب هدفمند والدین مناسب از گروه­های مختلف به منظور تولید رقم­های جدید در برنامه­های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.