درآمدی بر فراگردها و مبادی تصدیقیه نظام‌سازی فقهی؛ با تأکید بر آراء آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر

سؤال اصلی این نوشتار این است که آیا دانش فقه اسلامی ماهیتاً ظرفیت ورود به عرصه نظام‌سازی را دارد؟ در صورت امکان نظام‌سازی فقهی، کیفیت آن چگونه خواهد بود؟ درک جامع از ابعاد و زوایای پدیده‌ها و موضوعات حقیقی، انتزاعی و واقعی یکی از الزامات مهم در مقوله نظام‌سازی است که علم فقه اگرچه در طول تاریخ حیات خود به شکل تام از آن بهره نجسته، لیکن با تفقد در مبادی تصدیقیه این علم و مبانی ذی‌نقش در هندسه معرفتی آن می‌توان فراگردها و مواردی را احصا نمود که در فرآیند نظام‌سازی، کاربردی اساسی داشته، این علم را از انزوای مفاهیم و گزاره‌های فردی و به‌لحاظ اجتماعی محدود، خارج می‌کند تا حوزه اجتماع جایگاه شایسته خود را در آن بیابد. آیت‌الله سیدمحمد باقر صدر از جمله دانشمندانی است که با التفات به چنین ظرفیتی در فقه، سازوکاری را به‌مثابه نسخه‌ای تکاملی در فرآیند اجتهاد کلاسیک مطرح نمود که در این مقاله به برخی از ابعاد آن اشاره می‌شود.