رسانه‏ های جدید اجتماعی و نقش آنها در بازنمایی کنش‏‌های جمعی: تحلیل واقع‌بینانه انقلاب مصر

یکی از ویژگی‌های برجسته جنبش انقلابی مصر (2010-2011)، استفاده ابزاری معترضان از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نوین به‌ویژه اینترنت و تلفن همراه است. رسانه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک، توئیتر و یوتیوب؛ قابلیت پیام‌دهی متنی و نیز کارکردهای روزنامه‌نگاری شهروندی از طریق تلفن همراه و اینترنت (در پیوند با رسانه‌های رسمی)؛ و سایر پتانسیل‌های ارتباطی فناوری اطلاعاتی جدید، نقش قابل ملاحظه‌ای در مراحل مختلف تحولات انقلابی مصر داشته‌اند. اصطلاحاتی چون «انقلاب فیس‌بوکی»، «انقلاب توئیتری»، «انقلاب اینترنتی»، «انقلاب سایبری» و غیره، اگرچه شاید ماهیتی شعارگونه داشته و از دقت علمی به دور باشند، اما اهمیت ارتباطات جدید در فرایندهای انقلابی مصر و سایر کشورهای خاورمیانه را نشان می‌دهند. در این مقاله تلاش خواهد شد ارزیابی واقع‌بینانه و دقیقی از نقش ارتباطات مجازی ناشی از فناوری‌های اطلاعاتی جدید در جنبش انقلابی مصر داشته باشیم. ارزیابی تأثیر فناوری‌های اطلاعاتی جدید بر امکان کنش‌گرایی سایبر، آفرینش کنش‌های آنلاین و تقویت تعامل کنش آنلاین و آفلاین، امکان شبکه‌سازی اجتماعی، آشکارگی سرکوب و در نتیجه کاهش توان سرکوبگری حکومت بر اثر مکانیزم‌های افشاسازی ناشی از ارتباطات، بسیج، سازمان‌دهی، بازنمایی و پخش اخبار و اطلاعات مرتبط با جنبش در فرایند انقلاب مصر عمده‌ترین مباحث این مقاله را تشکیل خواهند داد. در پایان نیز به بررسی این مسئله می‌پردازیم که جایگاه فناوری‌های جدید ارتباطی در پیروزی انقلاب مصر چیست و اینکه آیا می‌توان ارتباطات مجازی را به‌مثابه متغیری مستقل در کامیابی جنبش انقلابی مصر به‌حساب آورد؟ هدف اصل مقاله حاضر، درک نقش و جایگاه فناوری‌های جدید ارتباطی از این منظر است که این ابزارها به خودی نه علت هستند و نه خود کارگزار، بلکه ابزاری است که تحت شرایط وجود علل و زمینه‌های خاص به‌مثابه یک تسریع و تقویت‌کننده در خدمت اهداف کارگزاران خواهد بود. این همان نقش و جایگاه واقعی فناوری اطلاعاتی - ارتباطی جدید در انقلاب مصر است.