علی اشرف نظری
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - بازشناسی سیاست، جامعه و دولت در عربستان: 2011-2015 میلادی
کنکاش در ماهیت رابطه ساختار قدرت سیاسی و ارکان آن با جامعه یا نیروها و گروههای اجتماعی، بحث محوری جامعهشناسی سیاسی است. در این نوشتار، از چشمانداز جامعهشناسی سیاسی به تحلیل رابطه دولت و جامعه در عربستان پرداخته میشود. پرسش پژوهش این است که چه رابطهای بین ماهیت دولت نئوپاتریمونیال عربستان و انقباض جنبش‌ها و قیامهای اصلاحطلبی در وضعیت فعلی عربستان وجود دارد؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که دل...
[ 2 ] - فرهنگ، سیاست نام گذاری و بازنمایی هویت: بررسی مجموعه های طنز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در دهه 1380 ه. ش.
گفتمان های موجود در هر جامعه فرایندهایی را بازتولید می کنند که بر اساس آنها، این توانایی در افراد ایجاد می شود تا با به کارگیری نمادها، نشانه ها و زبان مشترک به عمل با یکدیگر بپردازند. هر گفتمان اغلب برخی انتخاب ها را به عنوان انتخاب های اشتباه، بی معنا یا غیرمناسب کنار می گذارد. در این پژوهش تلاش می شود با رویکرد مطالعات فرهنگی و بهره گیری از روش گفتمان، سیاست نام گذاری در مجموعه های طنز صدا و...
[ 3 ] - خاص‌گرایی فرهنگی و بازتولید هویت‌های دینی: با تأکید بر جنبش بیداری اسلامی
جهانیشدن، فرایندی چندبُعدی است که یکی از ابعاد اصلی آن، بُعد فرهنگی است. گرچه جهانیشدن غالباً به معنی یکسانسازی فرهنگی در جهان تلقی میشود، اما در کنار این مسئله نباید از بازتولید هویت و فرهنگ اسلامی چشمپوشیکرد. برخلاف دیدگاه رایج که جهانیشدن را موجب عامگرایی و یکسانسازی فرهنگی میداند، شواهد نشانمیدهند، پیشرفت در فناوری ارتباطات و گسترش خودآگاهیهای هویتی، موجب تسهیل در بازتولید هویته...
[ 4 ] - پوپولیسم راستِ افراطی در دموکراسی‌های اروپایی: مطالعه موردی فرانسه
پوپولیسم در دهه‌های اخیر از طریق احزاب و جریانات راست افراطی، پس از یک دوره فترت (در آلمان و ایتالیای بین دو جنگ)، به صحنه سیاسی دموکراسی‌های اروپایی بازگشته است. بازگشت پوپولیسم به صحنه سیاسی کشورهای اروپای غربی در قالب جریانات راست افراطی، ریشه در شکست احزاب سنتی در پاسخ کافی و مناسب به مسائلی چون جهانیشدن اقتصاد و فرهنگ، سرعت و مسیر ادغام در اتحادیه اروپا، مسئله مهاجرت و مهاجران، افول اهمیت...
[ 5 ] - چرخش مفهوم سیاست و بازآفرینی امر سیاسی: درک زمینههای هستی‌شناختی
ناتوانی اندیشۀ لیبرال از فهم درست امر سیاسی و بی‌توجهی به ویژگی سازندة آنتاگونیسم موجب شکلگیری عصر پساسیاست و ناتوانی اغلب نظریهپردازان در تبیین وضعیت جاری شده است؛ اینکه چرا احزاب پوپولیستی راست افراطی (به‌عنوان زمینة بحران عمیق هویت سیاسی) یا القاعده توانسته به موفقیتهایی دست یابد. شانتال موف در پاسخ به چنین بحرانهایی، از ضرورت شکلگیری عصر «پسادموکراتیک» سخن میگوید که میبایست کاملاً در...
[ 6 ] - بازخوانی انتقادی مفهوم امر سیاسی در نظریۀ کارل اشمیت
کارل اشمیت (1985-۱۸۸۸) یکی از بحثبرانگیزترین متفکران سیاسی و حقوقی و از نظریهپردازان برجستة قرن بیستم است. از دیدگاه اشمیت، لیبرالیسم بر ایدة تضاد دولت و جامعه و دولت حداقلی استوار است و از چند نظر قابل نقد است: عدم تلازم لیبرالیسم با دموکراسی، تحلیل رویهای به‌جای تحلیل ستیزش و تأکید لیبرالیسم بر رویهگرایی و نادیده گرفتن جدال و ستیزش و دوست و دشمن، تقلیل جایگاه انسان و سیطرة نوعی دیدگاه فر...
[ 7 ] - بازاندیشی در اندیشۀ خواست قدرت؛ روایتی متفاوت از مفهوم قدرت
خواست قدرت (Will to Power) مهم‌ترین مفهوم در اندیشۀ نیچه است. قدرت در رویکرد او در ارتباط با مفاهیمی نظیر اراده، آزادی، تأثیرگذاری و مسئولیت قرار میگیرد. خواست قدرت در این معنا، محور حیات انسان و آثار اوست و جملگی انسان‌ها حتی در منطق و عقلشان از این کشش ناگزیرند. در هر زمان که این کشش به سمت نیرو ناتوان گردد، آثار فروریزش تمدن و فرهنگ و زوال زندگی انسان هویدا میشود. میل به قدرت مهم‌ترین مفهو...
[ 8 ] - تحلیل زبانشناختی شخصیت سیاستمداران: مطالعة موردی تحلیل شخصیت دونالد ترامپ
تحلیل شخصیتهای سیاسی و درک محیطی که در آن به قدرت رسیدهاند، یکی از محورهای اصلی تحلیلهای حوزه زبانشناسی سیاسی است. اهمیت این بحث در رابطه با مطالعه شخصیتهای پوپولیست در این است که قدرتیابی پوپولیسم ملی‌گرا به‌دلیل داشتن پیشینهای خشونتبار، می‌تواند ترسی غیر ارادی را در ما زنده کند. ترسی که با پیروزی دونالد جان ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری 2016 ایالات متحده امریکا، سر بر آورد و یادآور خ...
[ 9 ] - فرایندهای هویتی در غرب و بازنمایی سیاستگذاری مبتنی بر هراس: درک زمینه های اسلام هراسی
در یک دهه اخیر شاهد ظهور گرایشهای فکری متفاوتی بودهایم که هر یک تلاش داشتهاند با تکیه بر تصورات و پنداشتهای خود، به تقویت جایگاه هویتی «خود» و نفی «دیگری» بپردازند. فرایندهای فکری و هویتی موجود در اروپا و ایالات متحده، دربرگیرنده تحلیل‌هایی درباره چگونگی برساخته شدن هویت اسلامی در اروپا و نحوه بازنمایی هویت اسلامی است. پرسش اصلی این است که سیاستگذاری معطوف به اسلام هراسی چه هنجارها و ادراکا...
[ 10 ] - رسانه های جدید اجتماعی و نقش آنها در بازنمایی کنشهای جمعی: تحلیل واقع‌بینانه انقلاب مصر
یکی از ویژگی‌های برجسته جنبش انقلابی مصر (2010-2011)، استفاده ابزاری معترضان از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نوین به‌ویژه اینترنت و تلفن همراه است. رسانه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک، توئیتر و یوتیوب؛ قابلیت پیام‌دهی متنی و نیز کارکردهای روزنامه‌نگاری شهروندی از طریق تلفن همراه و اینترنت (در پیوند با رسانه‌های رسمی)؛ و سایر پتانسیل‌های ارتباطی فناوری اطلاعاتی جدید، نقش قابل ملاحظه‌ای در مراحل مختلف...
[ 11 ] - دگرسازی هویتی و برساخته شدن تصورات از اسلام و ایران در غرب: ارائه تحلیلی راهبردی
چکیده مسئله «اسلام‌هراسی» و «ایران‌هراسی» دربرگیرندۀ مباحثی گسترده، دامنه‌دار و جنجالی است که در سال‌های اخیر ابعاد و دامنه‌های آن به‌واسطۀ شکلگیری آثار و نظریه‌های گوناگون، پربارتر شده است. مباحث و نظریه‌های موجود، مجموعه‌ای گوناگون و پراکنده از گفتگوها و کشمکش‌های فکری دربارۀ اسلام‌هراسی و ایران‌هراسی را مطرح کرده است. با همۀ این کوشش‌ها، آنچه مایۀ سربسته بودن مفهوم اسلام‌ه...
[ 12 ] - چند فرهنگ گرایی، دیاسپورای مسلمان و اسلام گرایی در فرانسه: تحلیل مسئله اسلام رادیکال
Weak multiculturalism policies and the negative effects of the ban religious symbols in 2004, economic and social discrimination against immigrants, spread Islamophobia in Western societies and the Muslim Diaspora association with developments in the Islamic world in the era of globalization on the one hand, and the activation group oriented identity in the late 1980s to the present, led to the...
[ 13 ] - تحلیل و ارزیابی وضعیت رشته علوم سیاسی در ایران: سنجش نگرش استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران
درک وضعیت رشته علوم سیاسی و ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن یکی از دغدغههای اصلی پژوهشگران و استادان علوم سیاسی در یک دهة اخیر بوده است. ضرورت بحث در این زمینه ای...
[ 14 ] - تحلیل کنش های خشونتبار داعش از چشم انداز روان شناسی سیاسی: با تأکید بر نظریه تعارض واقع‌گرایانه
فهم دلایل و زمینههای شکلگیری خشونت و تروریسم یکی از حوزههای اصلی روانشناسی سیاسی است. اینکه چگونه اقدامات خشونتبار شکل میگیرد و متأثر از چه دلایلی شاهد تصاعد اقدامات خشونتبار در نیمه اول قرن بیستویکم هستیم. توجه به مؤلفههای محرومیت مادی و غیر مادی، همواره به عنوان یکی از...
[ 15 ] - اسلام گرایی، پراگماتیسم و کنش سیاسی در مصر پساانقلابی سال های 2014- 2011 م
خیزشهای مردمی سال 2011م در جهان عرب، اگر چه از تونس آغاز شد اما در مصر بیشترین تأثیرها را گذاشت. این مسأله از یک سو به اهمیت این کشور در جهان عرب و خارمیانه باز میگردد و از سوی دیگر، ناشی از شکافهای مختلفی است که ساختارهای سیاسی مصر را تحت تأثیر قرار داده است. منازعات سیاسی و درگیریهای خیابانی در مصر حتی پس...
[ 16 ] - کاربرد سازوکارهای دفاع روانی در سیاست: بایسته‌های درک رفتار سیاستمداران
شناسایی نحوۀ استفاده از انواع سازوکار دفاعی به‌ویژه در سیاستمداران می‌تواند بخشی از رفتار سیاسی آنها در گذشته یا حال را برای ما آشکار کند. همۀ افراد در زندگی روزمره به‌ویژه موقعیت‌های حساس از سازوکارهای دفاعی استفاده می‌کنند، سیاستمداران نیز از این وضعیت مستثنا نیستند؛ اما نحوۀ استفاده از سازوکارهای دفاعی متفاوت است. پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که چه پیوندی میان انواع سازوکار دفاع روانی و سیاس...
[ 17 ] - مذهب از جامعه تا سیاست؛ نقدی بر کتاب جابهجایی دو انقلاب: چرخش امر دینی در جامعۀ ایرانی
درک ماهیت دولت و جامعه یکی از مهم‌ترین حوزههای موردمطالعة جامعه‌‌شناسان سیاسی به‌ویژه تحلیل‌‌گران انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران بوده است. کتاب جابهجایی دو انقلاب درصدد پاسخ به این پرسش است که چرا در جامعة سنتی و عقب‌ماندة ایران دورة قاجار انقلابی مدرن و در جامعة نوشدة ایران دورة پهلوی انقلابی مذهبی رخ داده است؟ نویسنده با بهره‌‌گیری از ایدة جامعة شبکه‌‌ای میگدال معتقد است ...
[ 18 ] - ارزیابی وضعیت کمی و کیفی آموزش علوم سیاسی در ایران: مطالعۀ موردی دانشجویان رشتۀ علوم سیاسی دانشگاه تهران
تحلیل و ارزیابی دیدگاه‌های موجود در زمینۀ علوم سیاسی می‌تواند درکی متناسب و دقیق را برای احیای نظام دانش کاربردی و کارامد ایجاد کند. در این میان، سنجش نگرش دانشجویان دربارة وضعیت کنونی علوم سیاسی در ایران، می‌تواند زمینه را برای تحلیل و ارزیابی وضع موجود، بررسی جوانب رشتۀ علوم سیاسی در چارچوبی تحلیلی فراهم آورد. در مقالۀ حاضر، وضعیت کمی و کیفی آموزش علوم سیاسی از دیدگاه </...
[ 19 ] - تحلیل لایه‌لایه علّی و امکان آینده‌پژوهی در حوزة امر سیاسی: کاربست پساساختارگرایی در فهم آینده
مسأله اصلی در روش‌شناسی این است که باید از چه روشی برای به دست آوردن معتبرترین معرفت/شناخت استفاده کنیم. از این منظر، هر یک از روش‌شناسی‌های موجود رفتارگرایی و پوزیتیسم گرفته تا پسارفتارگرایی و پساساختارگرایی، تلاش دارند از چشمانداز خاص خود، نحوة دستیابی به شناخت معتبرِ را توضیح دهند. اما آینده‌پژوهی در معنای علمی خود، تلاش می‌کند با استفاده از سایر روش‌های مرسوم در علوم انسانی و اجتما...
[ 20 ] - جعبه ابزار نظریه و امکان درک مفاهیم سیاسی
نظریه به عنوان «رویکرد» به مثابه جعبه ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش ها و مفاهیم مورد نظر قرار میگیرد. در دهه‌های گذشته، بحث دربارة جایگاه نظریه همواره محل مباحثه و مناظره فکری بوده است. آیا نظریه وجود دارد و اساساً ماهیت نظریه چیست؟ این که چگونه می‌توان نظریه را عنوان جعبه ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ های معاصر مورد توجه قرار داد و چه کاری را می‌توان با آن انجام داد؟ محور اصلی ...
نویسندگان همکار