رویکردی بر اولویت‌بندی مناطق مناسب حفاظت با روش تحلیل کمبود‌‌های حفاظتی

چکیده افزایش جمعیت انسان و توسعه زیر‌ساخت‌های مورد نیاز در صورتی که براساس اصول توسعه پایدار صورت نگیرد، می‌تواند علاوه بر اثرات دیگر باعث کاهش تنوع‌زیستی شود. از این رو، کشور‌ها برای حفظ گونه‌ها و مقابله با این امر دست به ایجاد مناطق حفاظتی زده‌اند. ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی در انتخاب مناطق تحت حفاظت تأثیر بسزایی دارد، و اغلب با توجه به ارزش اقتصادی منطقه، موقعیت حفاظتی آن نادیده انگاشته می شود. از این‌رو، ارزش اقتصادی در اغلب مناطق تحت حفاظت موجود پایین است. دلیل دیگر نامناسب بودن موقعیت مناطق تحت ‌حفاظتی موجود، داشتن اهداف و دلایل مختلف برای حفاظت است. بنابراین، انتخاب مناطق حفاظتی نیازمند روشی سامان‌مند است که به طور همزمان بیشتر اهداف را در نظر بگیرد و مجموعه‌ای از مناطق را که نمایانگر یکپارچگی بخش‌های طبیعت است جهت حفاظت انتخاب کند. در ایران در مواردی انتخاب مناطق حفاظتی براساس روش‌های غیرسیستماتیک بوده است که بسیار به نظر کارشناس وابسته هستند. در دو دهه‌ اخیر ابزار‌های نرم‌افزاری مختلفی برای طرح‌ریزی سامان‌مند مناطق حفاظتی توسعه یافته است. یکی از این روش‌ها، تحلیل کمبود‌های حفاظتی است که برای مناطق وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرد و کمبود‌های کنونی حفاظتی را مشخص می‌کند. در این روش، توزیع جوامع گیاهی و نیاز‌های زیستگاهی برای بهبود نقشه توزیع جانوری استفاده می‌شوند. سپس، توزیع پیش‌بینی شده با مناطق تحت حفاظت موجود مقایسه می‌شود و مکان‌ها و گونه‌هایی که خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند شناسایی می‌شوند. در مقاله‌ی حاضر چگونگی کاربرد روش تحلیل کمبود‌ها در اولویت‌بندی و انتخاب مناطق مناسب حفاظت با استفاده از نرم‌افزار Zonation مورد بررسی قرار گرفته است.