سواد غذا و تغذیه: بعدی مغفول در کتاب‌های درسی دوره آموزشی متوسطه اول در کشور

سابقه و هدف: غذا و تغذیه در سلامت افراد جامعه، بویژه کودکان و نوجوانان نقش مهمی دارد. در این ارتباط اهمیت دانش و مهارت برای انتخاب‌های غذایی سالم‌تر امری پذیرفته شده است. بنابراین، ارزیابی منابع اطلاعاتی و مواد آموزشی در دسترس جامعه، از جمله برنامه های آموزشی و کتاب‌های درسی مورد استفاده در نظام آموزش رسمی از نظر مطالب مرتبط با غذا و تغذیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لذا این پژوهش، باهدف بررسی فراوانی مقوله‌های سواد غذا و تغذیه در کتاب‌های درسی دوره آموزشی متوسطه اول انجام شد. مواد و روش‌ها: روش مطالعه مبتنی بر تحلیل محتوا می‌باشد.جامعه این پژوهش کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول (پایه 7 تا 9) بامجموع 33 کتاب است. بدین ترتیب،کتاب‌های این دوره نمونه ای شامل 4499 صفحه را در برمی گرفت که متن آنها با استفاده از چک لیست مؤلفه‌های سواد غذا و تغذیه مورد تحلیل قرار گرفت. روایی ابزار این پژوهش با مراجعه به ادبیات علمی مربوطه و نظر متخصصان تغذیه و برنامه‌ریزی درسی تأیید شد. پایایی ابزار پژوهش بر اساس درصد توافق بین دو کدگذار (بالای 70 درصد) بر اساس روش هولستی برابر با 78/84% به دست آمد. یافته‌ها‌: فراوانی مقوله‌های سواد غذا و تغذیه در سه حیطه شناختی، مهارتی و ارزشی در متن، تصویر و پرسش‌های کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول، شامل 439 واحد تحلیل بود که از این تعداد، حیطه شناختی سواد غذا و تغذیه با 308 واحد تحلیل ( 16/70 %) بیشترین فراوانی را داشت. پس از آن، حیطه مهارتی با 96 واحد تحلیل (86/21 %) قرار داشت و حیطه ارزشی- نگرشی با 35 واحد تحلیل (97/7 %) کمترین فراوانی را داشت. نتیجه‌گیری: پایین بودن میزان توجه متن، تصویرها و پرسش‌های کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول نسبت به مقوله‌های سواد غذا و تغذیه، بویژه در دو مقوله مهارتی و ارزشی و فراوانی بالای کاربرد ابزاری غذا و تغذیه از نتایج قابل توجه این تحقیق بود. بر اساس یافته ها، نیاز به بازنگری در محتوای کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول از نظر مطابقت با مؤلفه‌های اصلی سواد غذا و تغذیه با توجه به نیازهای نوجوانان وجود دارد.