شناسایی ترکیبات شیمیایی و بررسی خواص ضد باکتریایی اسانس مریم نخودی طناز (tucreum chamaedrys L.‌) رویش یافته در استان خراسان شمالی

چکیده زمینه و هدف: منطقه درکش در اداﻣﻪ ﻣﺮز ﺷﺮﻗﻲ ﺟﻨﮕﻞ‌ﻫﺎی به هم ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﻴﺮﻛﺎﻧﻲ شمال ایران واقع شده است،که از ﻧﻈﺮ ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎسی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی می‌باشد و این منطقه را به ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ‌ای ﮐﻢ ﻧﻈﯿﺮ از ﮔﯿﺎهان داروﻳﻲ تبدیل کرده است. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺮرﺳﻲ‌ﻫﺎی ﻋﻠﻤﻲ در ﻣﻮرد این ﺟﻨﮕﻞ‌ﻫﺎ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋﮔـﻲ‌ﻫـﺎی اﻳـﻦ روﻳﺸﮕﺎه ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ‌ﻫﺎﻱ گلدار tucreum chamaedrys L. ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻘﻪ درکش ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ خراسان شمالی ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻱ گردید. در این تحقیق علاوه بر مقایسه، درصد ترکیبات شیمیایی شناسایی شده موجود در اسانس با سایر مناطق، تاثیر ضد باکتریایی اسانس نیز بر روی باکتریهای گرم مثبت، گرم منفی و بی هوازی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌کار: ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ‌ﻫﺎﻱ گلدار گیاه پس از جمع آوری و ﺧﺸﻚ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ با ﺭﻭﺵ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﺨﺎﺭ ﺁﺏ ﺍﺳﺎﻧﺲ‌ﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪ. ﺍﺳﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺭﻭﻏﻨﻲ ﺯﺭﺩ ﺭﻭﺷﻦ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺩﻩ 3/0 ﺩﺭﺻﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ. ﺗﺮﻛﻴﺐ‌ﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﺎﺯ‌ﻛﺮﻭﻣﺎﺗﻮﮔﺮﺍﻑ ﻣﺘﺼﻞ ﺷـﺪﻩ ﺑه ﻃﻴﻒ ﺳـﻨﺞ ﺟﺮﻣﻲ (GC/MS) ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. سپس اثرات ضد میکروبی اسانس به وسیله دیسکهای کاغذی مخصوص به محیط کشت باکتری انتقال یافته و پس از مدت معمول اندازه گیری هاله عدم رشد، میزان اثر اسانس را نشان داد. یافته‌ها: هفده ترکیب در اسانس گیاه tucreum chamaedrys L.‌ که هشتاد درصد اسانس را تشکیل می‌داد شناسایی‌گردید. جرماکرن‌دی(4/20%)، دلتا‌کادنین(9/14%) و ترانس‌بتا‌فارنسین(9/13%) اجزای اصلی اسانس ‌بودند. همچنین اثرات ضد میکروبی اسانس نیز علیه باکتریهایEscherichia coli ،Salmunella ، Clostridium perfringens و Staphylococcus aureus و با استفاده از روش دیسک دفیوژن بررسی شد. نتیجه گیری: جرماکرن دی، دلتا کادنین و ترانس بتا فارنسین موجود در اسانس بررسی شده در این تحقیق بیشترین درصد را در مقایسه با ترکیبات شیمیایی شناسایی شده این گیاه در سایر مناطق ایران به خود اختصاص داده است. نتایج آزمایشات ضد باکتریایی نیز نشان داد اسانس این گیاه بر باکتری‌های گرم منفی تاثیر نداشته اما بر باکتری‌های گرم مثبت موثر بوده است، نظیر Staphylococcus aureus و Clostridium perfringen.