شهر به مثابه بدن: نگاهی انسان‌شناختی به میدان امام خمینی (توپخانه) تهران با تأکید بر رابطه کالبد انسانی و فضای شهری

این پژوهش به بررسی رابطه میان هویت کالبدی شهر با استفاده از الگوی مطرح انسان‌شناسی بدن می‌­پردازد تا راهی برای فهم معنای شهر در انسان­‌شناسی شهری باشد. با در نظر گرفتن هویت منسجم­ تهران در گذشته جامعه مورد پژوهش میدان امام خمینی (توپخانه) شهر تهران انتخاب و این پرسش‌­ها مطرح شد که تهران ”بی­هویت“ کنونی چگونه اداره می­‌شود؟ آیا بی‌هویتی تهران موقعیتی درونی­‌شده و تغییرناپذیر است یا امکان بازگشت به گذشته و یا رفتن به سوی هویت­‌های منسجم در واقعیت­‌های کالبدی یا بازنمایی­‌ها در آینده وجود دارد؟ برای پاسخ الگوی سه سطحی بدن فردی، بدن اجتماعی، بدن کیهانی در انسان‌­شناسی بدن را در نظر داریم که هر سه در یک رابطه پیوستاری، تعاملی و عمودی نسبت به یکدیگر قرار می‌گیرند. در این الگو شهر به مثابه کالبد در نظر می‌گیریم و به ترتیب شهروندان، گروه‌­های اجتماعی و شهر کیهانی شهروندان را در مقابل سه سطح فوق قرار می‌­دهیم. در این بررسی مشخص شد که جامعه مورد پژوهش در بی­هویتی خویش لزوماً رابطه کالبدی و فضایی با شهروندان خود ندارد و بدن فردی، در تضیف‌شده‌ترین موقعیت در رابطه‌ای فرودست نسبت به بدن اجتماعی قرار دارد. از سوی دیگر تهران شهر گروه­‌های اجتماعی است که منتسب به هیچ یک نیست و این رابطه متناقض را نشان می‌­دهد و در این زمینه با یک گسست هویتی مواجه است. این نیز معلوم شد بدن کیهانی در نزد شهروندان نیز انسجام هویتی ندارد. این وضعیت بدون دخالت سیاست­گذاران شهری به ایجاد یک شهر با هویت منسجم و شخصیت شهری منجر نمی‌شود.