قابلیت‌ها و فرصت‌های نظریه‌پردازی اسلامی ـ ایرانی روابط بین‌الملل

این مقاله در پی تبیین این مسئله است که قابلیت‌ها و فرصت‌های نظریه‌پردازی اسلامی- ایرانی روابط بین‌الملل در ایران کدامند؟ برای پاسخ به این پرسش، ابتدا «قابلیت‌ها» و «فرصت‌ها»ی موجود مورد تبیین قرار گرفته‌ و هدف از «نظریه‌پردازی» روشن شده است. قابلیت‌های نظریه‌پردازی ابتدا به دو دستۀ قابلیت‌های نظری تاریخی و قابلیت‌های نظری عملی روزآمد تقسیم شده‌اند. قابلیت‌های نظری تاریخی عبارتند از: 1. آموزه‌های ایران باستان در زمینة روابط بین ملت‌ها؛ 2. تجارب تاریخ تمدن اسلام و ایران؛ 3. منبع غنی ادبیات فارسی. قابلیت‌های نظری عملی روزآمد عبارتند از: 1. امکان بازخوانی قرآن، سنت و سیرۀ ائمة شیعه؛ 2. امکان دستیابی به دانش و تخصص مورد نیاز؛ 3. ژئوپلیتیک ایران. فرصت‌های نظریه‌پردازی اسلامی - ایرانی روابط بین‌الملل عمدتاً تابع شرایط هستند و به تناسب زمان تغییر می‌کنند؛ فرصت‌های موجود به سه دسته به شرح زیر تقسیم شده‌اند: 1. شرایط بین‌المللی در حال گذار؛ 2. امکان طرح نگرش‌ها و مکاتب جدید؛ 3. گفتمان انقلاب اسلامی. اما نظریه‌پردازی ایرانی –اسلامی می‌تواند با سه هدف صورت گیرد: 1. فهم واقعیت‌ها و مسائل روابط بین‌الملل. 2. واکنش به سیاست‌ها و اقدامات سایر بازیگران برای حفظ و تأمین منافع. 3. کنش و مواجهة فعالانه در نظام بین‌الملل به‌منظور تغییر جهت‌ها و ساختارها.