مطالعه اثر تلقیح میکوریزی و پرایمینگ بذر بر خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس

سابقه و هدف: با توجه به گزارش فائو متوسط عملکرد عدس در ایران از متوسط عملکرد آن در جهان خیلی کمتر است که این امر ناشی از کیفیت پایین گیاهچه‌های تولیدی، ظرفیت پایین جوانه‌زنی و سبزشدن، تنش‌های زنده و غیر زنده و استقرار نامطلوب گیاهچه، می‌باشد که به ناچار باید به دنبال راهی برای ارتقاء این مولفه‌ها بود. را‌ه‌حل مناسب جهت افزایش کیفیت، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر و نهایتاً رشد و عملکرد گیاهان زراعی در سال‌های مختلف، پرایمینگ می‌باشد. به‌طوری‌که این روش می‌تواند باعث رشد سریعتر گیاهچه، افزایش درصد و سرعت جوانه‌زنی، تحمل گیاه به خشکی از طریق توسعه ریشه‌ها تحت شرایط متغیر محیطی، گلدهی زودتر و افزایش کمی و کیفی عملکرد و افزایش جذب مواد غذایی شود. بنابراین آزمایش حاضر با هدف بررسی اثر تلقیح میکوریزایی و پرایمینگ بذر با برخی تنظیم کننده‌های رشد گیاهی بر بعضی خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس انجام شد. مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزیابی عکس‌العمل عدس به پرایمینگ بذر (بدون پرایمینگ بذر، هیدروپرایمینگ، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک، 100 قسمت در میلیون اسید سالیسیلیک، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک × 100 قسمت در میلیون اسید سالیسیلیک) و تلقیح میکوریزایی خاک (عدم تلقیح به عنوان شاهد، تلقیح با گونه‌های Glomus intraradices و G. mosseae)، آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 93-1392 به اجرا درآمد. صفت‌های مورد اندازه‌گیری شامل؛ سرعت و درصد سبزشدن، قدرت بذر، طول ریشه، سطح ریشه، حجم ریشه، تعداد ریشه فرعی، تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، درصد گره‌های فعال، وزن‌تر و خشک گره‌های تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، تعداد شاخه فرعی اولیه، سطح برگ، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف تلقیح میکوریزی، پرایمینگ و اثر متقابل آن‌ها تأثیر معنی‌داری بر برخی صفات مورد مطالعه داشتند. تیمارهای مختلف پرایمینگ در شرایط کاربرد قارچ‌های میکوریزی اثر معنی‌دار بیشتری بر اکثر صفات مورد مورد اندازه‌گیری نسبت به عدم کاربرد این قارچ‌ها داشتند. تلقیح میکوریزی با قارچ G. mosseae + اسید سالیسیلیک حجم ریشه (10/12میلی‌متر مکعب)، وزن‌تر (178/0 میلی‌گرم) و وزن خشک گره‌های تثبیت کننده نیتروژن (58/9 میلی‌گرم) را به‌طور معنی‌داری افزایش داد ند. از سوی دیگر تیمارهای ترکیبی G. intraradices + اسید سالیسیلیک موجب افزایش معنی‌دار سطح برگ (42/96 سانتی‌متر مربع)، وزن خشک برگ (97/29 میلی‌گرم در گیاهچه) و طول ریشه (27/25 سانتی‌متر) شدند. در این مطالعه بیشترین تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، قدرت بذر و تعداد ریشه فرعی از تیمار ترکیبی قارچ G. intraradices + اسید جیبرلیک به‌دست آمد که با سایر تیمارها و تیمار شاهد اختلاف معنی‌داری داشت. تیمار ترکیبی هیدروپرایمینگ + G. mosseae حجم ریشه و عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای تکی افزایش داد. نتیجه‌گیری: یافته‌های آزمایش حاضر نشان دااد که اثرات ترکیبی تیمارهای پرایمینگ و تیمارهای تلقیح میکوریزی اثرات مثبت معنی‌داری بیشتری نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای تنهای آن‌ها داشتند.