مقایسۀ تطبیقی داستان عروه و عفرای عربی با منظومۀ فارسی ورقه و گلشاه عیّوقی

این تحقیق با دیدگاه فرانسوی از ادبیّات تطبیقی، به چگونگی تأثیر عروه و عفرا بر ورقه و گلشاه عیّوقی می­پردازد. عروه و عفرا از داستان‌های واقعی و عاشقانۀ عرب است، زمان وقوع آن به صدر اسلام برمی‌گردد و به دلیل عشق پاک (عذری) و عفیف بودن قهرمانان و ناکامی‌هایشان، بر سر زبان‌ها افتاده و با اندک تغییراتی، به شکل داستان کوتاه، در منابع عربی (بدون مؤلّف مشخّص) راه یافته است. در آثار عربی، اصل داستان، عاشقانه، کوتاه و از ماجراهای قبیلۀ بنی عذره است و نویسندۀ مشخّصی ندارد. عروه در آنجا اغلب عاشقی شاعر نمایانده می‌شود. عیّوقی با اقتباس و گرفتن طرح اصلی داستان از عربی، آن را به رمان متوسّطی تبدیل کرده و موضوع حماسه و رزم را (که کنش‌ها و رفتارهای برون‌گرایانه دارد) به عشق (که با عواطف درونی سر و کار دارد) افزوده است. عیّوقی به پر رنگ کردن جنبه‌های دینی اثر هم با افزودن معجزۀ پیامبر برای مسلمان کردن یهودیان کوشیده است. در این معجزه، پیامبر، عاشق و معشوق را، دوباره زنده می‌کند تا مدّتی به زندگی مشترک بپردازند. این تغییرها مطابق خواست و تمایل دربار غزنوی است که خریداران شعر عیّوقی­اند. مشخّص کردن نکات مشترک و متفاوت دو اثر، و پاسخ به اینکه؛ توفیق یا عدم توفیق عیّوقی در چه بوده است و تا چه حد توانسته است که به اعتلای داستان و اندیشۀ اصلی آن در ادب فارسی کمک کند، اهداف و پرسش­هایی است که این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی بدان‌ها پاسخ می‌دهد. .