مقایسۀ ساختار و محدودۀ وظایف روان‌پزشکی قانونی ایران و کشورهای اروپایی

زمینه و هدف : هدف این مطالعه بررسی ساختار و عملکرد بخش‌های منتخب روان‌پزشکی قانونی اروپا و مقایسه آن‌ها با بخش‌های روان‌پزشکی قانونی ایران بر مبنای پتانسیل و امکانات موجود در کشور است. روش بررسی: ابتدا یک مطالعه کیفی به شیوه بیان تجربیات از روان­پزشکان سازمان انجام و سپس ساختار بخش‌های روان‌پزشکی قانونی در کشورهای اروپایی مطالعه شد. این کار با جستجو در پایگاه­های اطلاعاتی، مقالات علمی و کتب مرتبط انجام و نحوه فعالیت آنان با مکاتبات انجام شده از طریق پست الکترونیک و تماس تلفنی بررسی گردید. فرم های پبت اطلاعات که شامل مواردی چون طیف خدمات ارائه‌شده، نحوۀ فعالیت‌ها و پتانسیل نیروی انسانی در سیستم روان­پزشکی قانونی هر یک از کشورهای منتخب بود بر اساس این اطلاعات تکمیل شد. یافته‌ها: نحوۀ بررسی بیماران، اقدامات درمانی و توان‌بخشی و مراقبت‌های پس از ترخیص در بیشتر کشورهای اروپاییِ مطالعه‌شده مشابه است. مشاهدۀ رفتار و تعاملات اجتماعی بیمار، از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی به شمار می‌رود. تمرکز فعالیت‌های روان‌پزشکی قانونی در اروپا، بر موضوعات کیفری است: تشخیص میزان خطرناک بودن، درمان و توان‌بخشی مجرمانِ مبتلا به اختلالات روانی. امکانات تشخیصی جامع‌تر در روان‌پزشکی قانونی اروپا و وجود بیمارستان‌های حفاظت‌شدۀ قضایی یا دپارتمان‌های ویژه در بیشتر کشورهای اروپایی اصلی­ترین تفاوت‌های اساسی را با سیستم روان‌پزشکی قانونی ایران ایجاد می­کند.  بحث و نتیجه‌گیری: علیرغم وجود تفاوت­هایی در نوع عملکرد سیستم روان­پزشکی قانونی اروپایی، شباهت­های بسیاری در شیوۀ معاینه و ارزیابی روانی بیماران، امکانات تشخیصی و درمانی و شیوۀ ارائه گزارش به دادگاه دیده می­شوند. عملکرد سیستم ایرانی به سبب عواملی چون نبود امکانات بستری در بخش ویژه یا بیمارستان قضایی و ارتباط محدود با بیماران زندانی و دادگاه­ها، در مقایسه با سیستم اروپایی کارایی کمتری دارد. برای بهبود شرایط، کشور ما باید اقداماتی از قبیل ایجاد بخش‌های ایمن در زندان­ها و بیمارستان‌های روان‌پزشکی کشور، داشتن برنامه‌های درازمدت برای تاسیس بیمارستان ویژه، استفاده از ابزار متداول و استاندارد ارزیابی خطر و تأسیس درمانگاه‌های پیگیری و خانه‌های پرستاری برای مراقبت‌های پس از ترخیص بیماران انجام دهد.