موقعیت ناسازوار نخستین نهاد علوم اجتماعی در ایران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی از تأسیس تا انقلاب اسلامی
نویسندگان
چکیده مقاله:
این مقاله در پی بازشناسی بستر اجتماعی و سیاسیِ پیدایی مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی و بررسی مناسبات آن با ساختار قدرت و روشنفکران حوزه عمومی؛ و نیز بازفهمی علل شکوفایی و اُفول آن در دو دهۀ اول فعالیت، یعنی از زمان تأسیس تا زمان انقلاب اسلامی است. این مؤسسه نخستین نهاد علوم اجتماعی در ایران است که یک ربع قرن پس از تأسیس دانشگاه تهران به عنوان بازوی تحقیقاتی دولت پهلوی دوم برای پیشبرد برنامه‌های نوسازی کشور به صحنه آمد. جایگاه مؤسسه، همانند وضعیت علوم اجتماعی در ایران، در کانون مثلثی با سه رأس دانشگاه، قدرت سیاسی و حوزه عمومی قرار داشت؛ در نتیجه، نوع مناسبات با این سه ساحت بود که فراز و فرودش را معین می‌کرد. مؤسسه به رغم موقعیت ناسازوارش توانست در دهۀ اول فعالیت خوش بدرخشد و توجه دولت‌مردان و روشنفکران را به اهمیت علوم اجتماعی جلب کند به گونه‌ای که مقوله‌ای به نام پژوهش اجتماعی به کانونی برای هم‌پوشانی منافع و علائق رژیم و منقدانش تبدیل شد. امّا با دگرگونی تدریجی این مناسبات و تغییر رویکرد حکومت نسبت به مؤسسه، دوران اُفولش آغاز شد و از میانۀ میدان به حاشیه رانده شد. در این مقاله تلاش می‌شود تا سهم مؤسسه در تثبیت و گسترش علوم اجتماعی در ایران به بحث گذاشته شود.
منابع مشابه
کارکردهای سیاسی «نهاد مرجعیت» از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی
در نبود احزاب سیاسی کارآمد در جامعه ایرانی در سال‌های بین انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، نهاد مرجعیت با توجه به خاستگاه مذهبی و پایگاه اجتماعی خود در جامعه توانست برخی از کارکردهای احزاب سیاسی را در جامعه برعهده گیرد. هرچند کارکردهای سیاسی نهاد مرجعیت در ایران، برخاسته از خاستگاه مذهبی آن است؛ اما به‌خودی‌خود وجهی بارز از فعالیت‌های این نهاد است. سازوکارهای اعمال قدرت در نهاد مرجعیت با نهادها...
متن کاملتحلیل تغییرات نظم اجتماعی ایران از انقلاب مشروطه (1285) تا انقلاب اسلامی (1357)
هدف اصلی این مقاله، مطالعه نوع نظم اجتماعی حاکم بر ایران بین دو انقلاب (1357-1285) است. نظم اجتماعی به دو نوع دسترسی باز و دسترسی محدود تقسیم می‌شود و خود دسترسی محدود (یا وضعیت طبیعی) به سه نوع شکننده، پایه و بالغ تقسیم می‌شود. ایران از انقلاب مشروطه تا کودتای 1299، گرفتار وضعیت طبیعی شکننده بوده و از این کودتا تا تغییر رژیم سیاسی (1305) از قاجاریه به پهلوی در حال گذار از وضعیت طبیعی شکنند...
متن کاملفراتحلیل مطالعات و تحقیقات سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
زمینه و هدف: تحقیقات فراوانی دربارۀ رابطه سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین گروه‌های مختلف و براساس روش‌های متفاوت انجام شده است؛ از این‌رو، هدف از پژوهش حاضر، به‌‌کارگیری روش فراتحلیل به منظور تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات صورت گرفته پیرامون ارتباط میان سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی است. روش‌شناسی: به منظور انجام فراتحلیل حاضر، 29 پژوهش مرت...
متن کاملفراتحلیل مطالعات و تحقیقات سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
زمینه و هدف: تحقیقات فراوانی دربارۀ رابطه سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین گروه‌های مختلف و براساس روش‌های متفاوت انجام شده است؛ از این‌رو، هدف از پژوهش حاضر، به‌‌کارگیری روش فراتحلیل به منظور تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات صورت گرفته پیرامون ارتباط میان سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی است. روش‌شناسی: به منظور انجام فراتحلیل حاضر، 29 پژوهش مرت...
متن کاملچگونگی بازنمایی آسیبهای اجتماعی کودکان و نوجوانان در مستندهای اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران
در این مقاله 10 مستند اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران با اتخاذ رویکردی جامعه شناختی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتهاند. هدف از این تحلیل فهمیدن دو مطلب است: اول بررسی این نکته که مسائل و آسیبهای اجتماعی کودکان و نوجوانان در مستندهای اجتماعی پس از انقلاب چگونه بازنمایی شده‌اند، دوم این که در فیلم‌های مورد بررسی از بین چهار نهاد خانواده، دولت، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی کدام یک بیشتر به عنوان مق...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 26 شماره 2
صفحات 9- 36
تاریخ انتشار 2019-04-21
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023