نقش زمان در تحلیل مکانی بیماری ها در شهر تهران

در سطح یک شهر ،شناسایی مناطق با ریسک بالای ابتلا به یک بیماری خاص و بررسی رفتار هربیماری‌ در دوره‌های زمانی مختلف، اهمیت فراوانی درکنترل بیماری‌ها و مدیریت سلامت در جامعه دارد. در این تحقیق، روند مکانی مرگ و‌میر بیماری مبنا در مناطق مختلف شهر تهران با محوریت تغییرات زمانی در بازه‌های فصلی وسالیانه در دوره بیست ساله از 1372تا 1392 مطالعه شد. تحلیل‌های زمین‌آماری جهت بررسی وجود ارتباط بین بیماری‌های مختلف در یک زمان خاص و در یک مکان با مناطق اطراف آن، ابزار‌های مختلفی دارند. شاخص محلی موران(LOCAL MORAN’S I INDEX)با تحلیل همسایگی و ارزیابی بیماری‌ها و پیدا کردن فاصله موثر همسایگی در زمان های مختلف، به شناسایی نقاط با ریسک بالا(HOT SPOT)می‌پردازد. شاخص موران نحوه ارتباط یک متغیر در فضا و زمان با مناطق همسایه و نقاط داغ بیماری‌هاو کلاسه‌بندی آن ها در خوشه های مکانی را شناسایی می‌کند. در سطح یک شهر با وجود مساحت ثابت مناطق ،شعاع همسایگی ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف بسته به ماهیت بیماری و تاثیر پذیری آن از عوامل محلی و یا سراسری متفاوت باشد.نتایج بر روی دوازده گروه مرگ و میر بیماری مبنا نشان داد که هر از گروه‌ به میزان متفاوتی با مکان زندگی دارای ارتباط می‌باشد. این ارتباط بین مناطق مختلف ممکن است در حالت خوشه ای بودن مناطق و یا پراکندگی آن‌ها وجود داشته باشد. این مقدار برای پنج گروه بیماری‌های مغزی، کبدی، گوارش و خونریزی،سرطان و سرطان معده دارای ارتباط معنادارتری با عامل مکان در ابعاد یک شهر بوده است. شایان ذکر است که این ارتباط ممکن است در ابعادی بزرگتر از شهر دارای مقداری متفاوت باشد. سپس با بکار‌گیری تحلیل‌های زمانی برای پنج بیماری که دارای شاخص مکانی بالاتری بودند، وابستگی هر یک از بیماری‌ها در بازه‌های زمانی سالانه و تغییرات هر بیماری با فصول مختلف بررسی شد. نتایج حاکی از تفاوت شعاع همسایگی برای بیماری‌های مختلف در فصول مختلف و  همچنین تفاوت مناطق با ریسک بالای هر یک از بیماری‌ها با تغییر فصل و تغییر پارامترهای محیطی بود. درروندسالانه طبق نتایج در دوره‌ی بیست ساله، وابستگی هر بیماری‌ به مکان با توجه به تغییرات وضعیت اجتماعی-اقتصادی و سلامت جامعه کاملا متفاوت است.