نقش نهادها در تولید داخلی و رشد اقتصادی از دیدگاه فقهی

با پر رنگ تر شدن بعد اجتماعی- اقتصادی زندگی انسان ها و تنوع سیستم های اقتصادی و تولیدی، نقش «نهاد» به عنوان عنصر غیر مادی اقتصاد افزون تر می‌شود. هدف این نوشتار بیان دیدگاه نهادی فقه نسبت به تولید داخلی است و با روش تحلیلی و پژوهش کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است که آیا فقه اقتصادی در مسیر رشد خود یک اقتصاد نهادگرا به شمار می آید؟ برای پاسخ به این پرسش، فرضیه این است که دین اسلام به عنوان یک نهاد پایه، دارای مجموعه ای از نهادهای حقوقی، اجتماعی و اخلاقی است که بر اساس یک سیستم به یکدیگر وابسته اند و از اصول ثابتی پیروی می کنند. شناخت و واکاوی این نهادها و نقش آنها در اقتصاد تولید ضرورت دارد. با نگاه سیستمی به فقه اسلامی، نهادهایی همچون امنیت اقتصادی، مسئولیت بهره برداری از منابع و ثروت ها، حفاظت از نظام معیشتی جامعه، مالکیت، تعاون و جهاد همگانی، اخلاق هنجاری و قوام اقتصادی، از جمله مهم ترین نهاد ها برای تولید شناخته می‌شوند. تحقق اهداف هر یک از این نهادها، توسط روش ها و قواعدی از فقه دنبال می شود.