نقش واسطة هوش معنوی، مهارت‌های اجتماعی و خلاقیت در رابطة بین ترتیب تولّد با پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان

ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ­ﺷﺪۀ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻭﻝ ﺑﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻌﺪﻱ ﺩﺭ ﺻﻔﺎﺕ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ، ﻫﻮﺵ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ، ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﭘﺪﻳﺪﻩای است ﻛﻪ ﺑﻪ «اثر ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﻟﺪ» ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. ﻧﻈﺮﻳﻪ­ﻫﺎﻱ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﻟﺪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺍﺛﺮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﻟﺪ، ﻳﻌﻨﻲ تفاوت­های ﻫﻮﺷﻲ ﻭ عملکردی ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺗﺮﺗﻴﺐﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻓﺮﺿﻴﺔ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ خانواده ﻭ ﺍﻟﮕﻮﻱ ﻫﻢ­ﺁﻣﻴﺰﻱ ﺩﻭ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ­اند ﻛﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻭﻝ ﺑﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻮﺵ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ. بنابراین توضیحات، این پژوهش با هدف بررسی نقش واسطة هوش معنوی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت در رابطة بین ترتیب تولد با پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان انجام شده است. روش ازنوع پژوهش­های همبستگی مبتنی­بر روش مدل­یابی معادلات ساختاری است. جامعة آماری این پژوهش را تمامی    دانش­آموزان دختر پایة دهم متوسطة شهر ارومیه در سال تحصیلی 96-97 به تعداد 1472 نفر تشکیل می­دهد. در این پژوهش برای تعیین حجم نمونه باتوجه­به تعداد متغیرهای مشاهده­شده و تخصیص ضریب 15 برای هر متغیر و با احتساب احتمال وجود پرسشنامه‌های ناقص، 250 نفر برای حجم نمونه انتخاب شد.­ ابزارهای گردآوری داده­ها شامل مقیاس هوش معنوی کینگ (2008)، مقیاس مهارت­های اجتماعی ایندربیتزن، فوستر (1992) و مقیاس خلاقیت تورنس (1372) بودند و همچنین سنجش پیشرفت تحصیلی باتوجه­به معدل به دست آمد. یافته­ها نشان داد که بین ترتیب تولد، هوش معنوی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت با پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان رابطة مثبتی وجود دارد؛ همچنین مدل پژوهش تأیید شد و به­طورکلّی 38 درصد از پیشرفت تحصیلی با ترتیب تولد، هوش معنوی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت تبیین می­شود. همچنین ترتیب تولد اثر مستقیم معنادار بر پیشرفت تحصیلی داشته و ترتیب تولد با میانجی­گری هوش معنوی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت اثر غیرمستقیمی بر پیشرفت تحصیلی نشان داده است. باتوجه­به تأثیر ترتیب تولد بر پیشرفت تحصیلی در محتوای آموزشی به افراد، توجه به این عامل می­تواند پیرو متغیرهای واسط همانند هوش معنوی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت، تأثیرات بسزایی بر پیشرفت تحصیلی بگذارد.