نوسانات آب دریای مازندران از هزارۀ سوم ق.م تا هزارۀ اخیر و تأثیر آن بر پراکنش مراکز استقراری در جنوب شرق دریای مازندران

دریای مازندران بزرگ‌ترین دریاچۀ روی زمین است و به‌دلیل بسته بودن حوضۀ آبریز، در طول زمان نوسانات زیادی داشته است. از بدو شکل‌گیری این دریا تا کنون، کمینۀ سطح آب آن به 113- متر و بیشینۀ آن به 50+ متر رسیده است. در خلال هر پیش‌روی و پس‌روی، اراضی زیادی از آب خارج شده و منابع جدیدی اضافه شده یا منابعی به زیر آب می‌روند. پس‌روی و پیش‌روی آب دریای مازندران در پژوهش‌های متعددی بررسی شده که بیشتر بر مبنای مطالعه و سن‌سنجی رسوبات مغزه‌های استخراج‌شده و در برخی موارد تلفیق این اطلاعات با دانسته‌های تاریخی است. بر مبنای این یافته‌ها و تلفیق آن با شواهد باستان‌شناختی موجود، اطلاعات پیش‌ رو استخراج شده است. در واقع، در این مقاله با بررسی دقیق مقدار نوسانات آب دریای مازندران از هزارۀ سوم ق.م تا کنون و تلفیق آن با اطلاعات باستان‌شناسی، نشان داده شده که این نوسانات و به‌ویژه آخرین پیش‌روی عمدة دریای مازندران در 1300 میلادی، مهم‌ترین عامل مدفون شدن استقرارگاه‌های انسانی در زیر رسوبات در برخی نواحی جنوب شرق دریای مازندران است. این در حالی است که پیش‌تر، ترک منطقه را مهم‌ترین عامل این خلأ اطلاعاتی می‌پنداشتند.