همراهی فیتوپلاسماهایی از گروه‌های جاروک نخود کبوتر (16SrIX)و افژولش شبدر(16SrVI) با بیماری تورم جوانه گوجه فرنگی در ایران*

تورم جوانه یکی از بیماری‌های مهم گوجه فرنگی در ایران و سایر نقاط دنیا می‌باشد. دربازدیدهای سال‌های 89-1388 این بیماری در مزارع گوجه فرنگی استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و فارس دیده گردید. علائم بارز بیماری عبارت بودند از کوچک ماندن، ضخیم شدن و رنگپریدگی برگ‌ها، ارغوانی شدن رگبرگ‌ها در قسمت زیرین برگ، رشد جوانه‌های جانبی ساقه، ضخیم شدن ساقه، تغییرات گل شامل بزرگ شدن کاسبرگ هایی که در انتها به هم چسبیده‌اند و تبدیل کاسه گل به یک جسم کیسه مانند، گل سبزی و فیلودی و عدم تشکیل میوه. عامل بیماری از طریق پیوند از گوجه فرنگی به گوجه فرنگی و به وسیله سس (Cuscuta campestris Yunck.)از گوجه فرنگی به پروانش انتقال داده شد. از پنج بوته گوجه فرنگی دارای علائم تورم جوانه در هر استان، بوته‌های گوجه‌فرنگی و پروانش مایه‌زنی شده، پروانش آلوده به عامل بیماری جاروک لیموترش به عنوان کنترل مثبت و گیاهان سالم گوجه فرنگی و پروانش به عنوان کنترل منفی دی ان ای کل استخراج و دی ان ای هر نمونه از نظر آلودگی فیتوپلاسمایی با روش واکنش زنجیره ای پلیمراز(PCR) آزمایش شد. در آزمون پی سی آر مستقیم با استفاده از جفت آغازگرP1/P7 وآزمون پی سی آر دو مرحله ای با استفاده از جفت آغازگرهای P1/P7 (دور اول) وRl6F2n/Rl6R2  (دور دوم) در نمونه‌های دی ان ای گوجه فرنگی دارای علائم در طبیعت، نمونه‌های گوجه فرنگی و پروانش مایه‌زنی شده و دارای علائم و کنترل مثبت قطعات مورد انتظار(به ترتیب 1800 و 1200جفت باز) از دی ان ای ریبوزومی تکثیر شد. هضم آنزیمی محصول پی سی آر دو مرحله ای با استفاده از آنزیم‌های AluI, RsaI, HinfI, HaeIII, HpaII وTaqI نشان داد که عامل تورم جوانه در استان‌های کردستان و خراسان شمالی متعلق به گروه جاروک نخود کبوتر(pigeon pea witches’ broom ) ا (گروه آر ان ای ریبوزومی 16SrIX) و در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه و فارس متعلق به گروه افژولش شبدر(clover proliferation) یا گروه آر ان ای ریبوزومی16SrVI می باشد. محصول پی سی آر مستقیم نمونه‌های تورم جوانه در این استان‌ها با استفاده ازInsT/AcloneTM PCR Product Cloning Kit در پلاسمیدpTZ57R/T و در سویه  Escherichia coli DH5a همسانه‌سازی و تعیین ترادف شد. آنالیز تبارزایی ترادف ناحیه میانی ژن‌های آار ان ای ریبوزومیS 16و S  23 نیز عامل تورم جوانه گوجه فرنگی در استان‌های کردستان و خراسان شمالی را با فیتوپلاسماهای گروه16SrIX و عامل تورم جوانه در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه و فارس را بافیتوپلاسماهای گروه16SrVI طبقه‌بندی کرد. RFLP کامپیوتری با استفاده از ترادف 1200 جفت بازی از ژن آر ان ای ریبوزومـی S16 و 17 انزیم برشی علاوه بر تأیید نتایج آنالیزهای  RFLP فیزیکی و تبارزایی نشان داد که فیتوپلاسماهای طبقه‌بندی شده با گروه16SrIX متعلق به زیر گروه16SrIX-E و فیتوپلاسماهای طبقه‌بندی شده با گروه16SrVI متعلق به زیر گروه16SrVI-A  هستند. این اولین گزارش از وجود بیماری فیتوپلاسمایی تورم جوانه در استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی ، کردستان و کرمانشاه وگروه بندی فیتوپلاسماهای ردیابی شده در این تحقیق است.